Σάββατο 10 Απριλίου 2010

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΛΗΜΝΟΥ (Α' ΜΕΡΟΣ)

Αλώνισμα με βόδια, δεκαετία του 40
Είναι ο παππούς μου Σταύρος Μπουρμάς, που ήταν πετράς, λατόμος, τον οποίο δεν έφτασα, αφού πέθανε πριν γεννηθώ. Είναι η μοναδική φωτογραφία που έχουμε. Την τράβηξε ένας Ελληνοαμερικάνος, που είχε έρθει για διακοπές.





Γιώργαρος Πατέτσος ή Μπάκακας, από τα Τσιμάνδρια. Σαν να τον κατέψυξες πριν ένα αιώνα και τον απόψυξες τώρα.



Από το Βάρος. Τώρα θα είναι πεθαμένος, μετά από κοντά 15 χρόνια. Δεν ξέρω το όνομά του. Αλλά η πετσέτα κάτω από την τραγιάσκα, δεν είναι καταπληκτική;



Γιάννης Μαλιάκας, Νούλα Μαλιάκα. Ομορφιά.



Γιώργος Τραγάρας ή Τζίκος. Αρχιθεριστής. Ώρα καλή εκεί που πήγες...



Καλοκαιρινοί. Μοντελάκια. Μερικοί με ρεπούμπλικες και γραβάτες. Πού να βγήκε άραγε αυτή η φωτογραφία; Όταν ήταν ζωντανοί, δεν είχα την περιέργεια να ρωτήσω. Ποιοι να είναι κι αυτοί που δεν γνωρίζω; Στην πρώτη σειρά Βασίλης Τραγάρας και Δημήτρης Κολυφέτης. Στη δεύτερη σειρά, Γιωρνάρας, Γιάννης Ζαζάκος, Κώστας Τραγάρας, Σπύρος Μηρμήγκιας, Θανάσης Παχνέλας.



Γλέντι στον Αγιαρμόλα. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Τάκης Ν. Κιουρανάκης.




Αποκριές στην Ατσική. Ο Οδυσσέας Κριαρής νεαρός...αρκουδιάρης. Η αρκούδα είναι ο Άλκης Μαχαιράς. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Οδυσσέας Κριαρής.




Γλέντι στην πλατεία Ατσικής. Διακρίνονται από αριστερά, οι έφηβοι, τότε: Αντώνης Χρυσάφης, Νίκος Καραυγουστής, Νίκος Βλαχόπουλος, Φώτης Κιουρανάκης, Γιάννης Ελευθεράκης, Αγοραστός Λαυδαράς, Γαρόφαλλος Κατσώνης.




Παύλος Γκίκας. Ψυχίατρος, διανοούμενος, καλοκάγαθος, χιουμορίστας. Τον θεωρούμε Ατσικιώτη, παρ' όλο που όταν ήταν μικρός, τα παιδιά της ηλικίας του στην Ατσική τον αποκαλούσαν Παυλόκαστρο.




Βενιζελικά Λήμνου
Στο προηγούμενο τεύχος της εφημερίδας μας είχαμε μια συνταγή από την συμπατριώτισσα Μαίρη Π. Μαυρόγιαννη – Κωμάκη, τα γλυκά «βενιζελικά» Λήμνου. Κουβεντιάζοντας με τον Λημνιό από τη Μύρινα Δημήτρη Πολυταρίδη, μου είπε αρκετά άγνωστα σε πολλούς στοιχεία γι’ αυτά τα γλυκά της Λήμνου μας, που θεώρησα καλό να σας τα γράψω. Του τα είπε η θεία του, Βαγγέλα Ατζαμή το γένος Πολυταρίδη. Η θεία του ήταν 11-12 χρονών, τελείωνε το δημοτικό, όταν ήρθε ο Βενιζέλος στη Λήμνο το 1933. Το πολεμικό πλοίο τον αποβίβασε στο Ρωμέικο γιαλό, κοντά στην εκλησία της Αγίας Παρασκευής. Η κοσμοσυρροή ήταν πολύ μεγάλη και ο ενθουσιασμός του κόσμου είχε φθάσει στο ζενίθ. Κυριολεκτικά τον υποδέχθηκε όλη η Λήμνος. Το κοριτσάκι, η Βαγγέλα του πρόσφερε λουλούδια και ήταν συνέχεια δίπλα του, ηταν το μπαστούνι του Βενιζέλου, όπως λέει η ίδια. Εν πομπή τον συνόδευσαν μέχρι το τερραίν. Εκεί από την πολυκοσμία το κοριτσάκι έπεσε κάτω και παραλίγο να το ποδοπατήσουν, κάποιος φώναξε «το παιδί το παιδί», το σήκωσαν και ο Βενιζέλος το πήρε κοντά του και δεν το ξαναάφησε. Δίπλα στο τερραίν ήταν το σπίτι της Ελένης Δανέζη, θείας της Βαγγέλας Πολυταρίδη και παραδίπλα ένα άλλο σπίτι, όπου μπήκαν και τρατάρησαν στον Βενιζέλο τα περίφημα γλυκά, τα οποία πήραν το όνομά του. Για το πιο γλυκό θα κερνούσαν στο Βενιζέλο, είχε γίνει συζήτηση τις προηγούμενες ημέρες, από τις γυναίκες της φιλοπτώχου, οι οποίες είχαν και την ευθύνη της υποδοχής του. Το συγκεκριμένο γλυκό το πρότεινε η αδελφή της Βαγγέλας, η Φωτεινή, η οποία ήταν κοπέλα τότε, πολύ έξυπνη και η οποία βρήκε τραγικό θάνατο μετά από λίγα χρόνια στην πυρκαϊά του Κινηματογράφου της Μύρινας. «Να τον κεράσουμε αυτές τις μπάλες με το αμύγδαλο, που είναι πολύ νόστιμες» είπε. Τα γλυκά δεν είχαν όνομα τότε. Στον Βενιζέλο άρεσαν πολύ και ζήτησε και δεύτερο γλυκό. Από τότε τα ονόμασαν «Βενιζελικά». Το ίδιο γλυκό προσέφεραν και στο βασιλιά που είχε έρθει αργότερα στη Λήμνο.
Μετά το κέρασμα, τον συνόδεψαν το Βενιζέλο στο μητροπολιτικό μέγαρο, όπου του έκαναν το τραπεζι. Το κύριο πιάτο ήταν μπαρμπούνια τηγανισμένα στο βούτυρο. Ο Βενιζέλος ενθουσιάστηκε και ζήτησε να δει το μάγειρα για να τον συγχαρεί. Ο μάγειρας ήταν ένας ελληνοαμερικανός, που είχε παλιότερα εστιατόριο στην Αμερική. Μάλλον λεγόταν Αχιλιάς, αλλά η Βαγγέλα δεν είναι σίγουρη για το όνομα. Γι’ αυτόν λέγεται, ότι όταν ήταν στην Αμερική, μερικοί γκάνγκστερς που τους κυνηγούσε η αστυνομία, του πέταξαν μπροστά στην πόρτα του εστιατορίου ένα τσουβάλι λεφτά, για να τα πάρουν πιο ύστερα. Όμως ο Λημνιός εστιάτορας πρόλαβε και έφυγε για τη Λήμνο, παίρνοντας και τα λεφτά.
Ο Βενιζέλος εκεί που έτρωγαν ρώτησε τη μητέρα της Βαγγέλας, τη Μαργαρίτα, πού ήταν από τις επικεφαλής της φιλοπτώχου και καθόταν δίπλα του, από πού είναι. Οι συνδαιτημόνες Λημνιοί του απάντησαν ότι αυτή είναι «ξενικιά», από την Αίγυπτο. Ο Βενιζέλος με λίγα λόγια είχε περάσει πολύ καλά στη Λήμνο και είχε ενθουσιασθεί με τους Λημνιούς.





Μπάνιο στον Αγιαρμόλα
Νίκος Κιουρανάκης πάνω στο γαϊδουράκι, Παναγιώτης Κάντζος με το μαγιό, Κωστούλα Κιουρανάκη με την ομπρέλα. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Τάκης Κιουρανάκης.





Ο Γιώργος Κολυφέτης ή Γιώργαρος ή Άτλαντας.




Μια ιστορική φωτογραφία

Από την γλυκύτατη ΚΥΡΙΑ Όλγα Γκίκα – Παναγιώτου πήραμε την παρακάτω επιστολή και μια ιστορική φωτογραφία. Τα δημοσιεύουμε και τα δύο, ευχαριστώντας θερμά.

Αγαπητέ κύριε Τραγάρα
Το να πω συγχαρητήρια για τη «Φωνή της Ατσικής» θα ήταν κοινότυπο και λίγο μπροστά σ’ αυτό που νοιώθω κάθε φορά που έρχεται η εφημερίδα στο σπίτι μου. Ότι και να κάνω εκείνη τη στιγμή το αφήνω και ρουφώ με βουλιμία την κάθε λέξη, την κάθε γραμμή.
Χαίρομαι αφάνταστα που βρέθηκε επιτέλους ένας άνθρωπος να κάνει μια εφημερίδα χωρίς πολιτικές αναλύσεις και κριτικές, μια εφημερίδα υψηλής ποιότητας, με αξιοπρέπεια και σεβασμό στο πριν και το τώρα.
Μέσα από τις λημνιακές εκφράσεις θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια, τα καλοκαίρια στην Ατσική, τη Μάνα μου, τα παιχνίδια μου με όλα τα «παιδέλια» της Ατσικής και τα μάτια μου γεμίζουν δάκρυα. Η ποικιλία των θεμάτων τέρπει, ψυχαγωγεί, εκπολιτίζει. Εύγε!!
Θα ήθελα κι εγώ να προσφέρω στις φωτογραφικές αναμνήσεις μια φωτογραφία των μαθητών του σχολείου της Ατσικής μπροστά από τον Άγιο Γεώργιο. Η φωτογραφία αυτή πρέπει να τραβήχτηκε το 1912-1914, μετά την απελευθέρωση της Λήμνου, γιατί όλα τα παιδάκια κρατούν λουλούδια. Το κοριτσάκι στη μέση με τα μακρυά μαλλάκια είναι η μητέρα μου Καλλιρρόη Βαφέα – Γκίκα, ο δάσκαλος είναι ο «κύριος Καβουρίδης». Μέσα στα παιδάκια πρέπει να είναι ο Γαρόφαλλος Αρχοντίδης, ο Ορέστης Παντελίδης, η Ελένη Καλτσούνη, η Αριάδνη Αλεξούδη, η Ελένη Σιμιτσή και άλλοι. Οι απόγονοί τους ας προσπαθήσουν να τους διακρίνουν μέσα στη φωτογραφία.

Με εκτίμηση
Όλγα Γκίκα - Παναγιώτου





Οι τρεις συγχωριανοί
Σε ένα διάλειμμα από την εργασία τους. Πρέπει να είναι αρχές της δεκαετίας του 60. Πού ακριβώς; Από αριστερά προς τα δεξιά, Τάσος Τσελεπής (σαρκούδιας), Χρήστος Τραγάρας (κστουφούδ), Αντώνης Γιαννάς. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Αντώνης Γιαννάς.





Οι αείμνηστοι Τάσος Ξύκης και Βαγγέλης Δασοπάτης.




Πρωτομαγιά του 1956 στον Αγιαρμόλα
Γλέντι και φαγοπότι. Διακρίνουμε τον Βασίλη Μουστάκα, τον Παναγιώτη Τσελεπή, τον Τάσο Τσελεπή, τη Χρυσούλα Μουστάκα, και άλλους που δεν γνωρίζουμε. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Βασίλης Μουστάκας.





ΗΡΑΚΛΗΣ ΑΤΣΙΚΗΣ 1955
Ενθύμιον της συνθέσεως του Ηρακλέους, ο οποίος έπαιξε μετά του Παλλημνιακού, αλλά ο αγών δεν επερατώθη, ένεκα του τραυματισμού ενός παίκτου του Παλλημνιακού. Από αριστερά προς τα δεξιά: Σπύρος Πεπές, Μόσχος Λαγηνάς, Μιχάλης Κριαρής, Στέλιος Βλώταρος, Χρήστος Ζαΐμης, Παναγιώτης Καρασταμάτης, Γρηγόρης Αλεξούδης, Ηλίας Χατζόγλου, Αντώνης Γεωργουδάκης, Αργύρης Αποστόλου, Αντώνης Ανδριώτης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Αργύρης Αποστόλου.





Ο Γιώργης Ντινενής - Ταμπάκης σε...φυσιολατρική έξαρση.




Ανδρέας Κοντέλλης. Μεγάλος ζωγράφος, διανοούμενος, σεμνός άνθρωπος. Φωτογραφία ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΠΡΑΒΛΗΣ.




Οι τέσσερις φίλοι
«Ενθύμιον ζωής και ενθύμιον φιλίας. Εν Μυτιλίνην τη 1 Απριλίου 1945». Από αριστερά προς τα δεξιά ξαπλωμένοι στα χόρτα, Ζαφείρης Θάνος, Αντώνης Κοκολάκης, Ντίνος Ζαΐμης με την εφημερίδα, και πιο πίσω με τα γυαλιά και το καβουράκι ο Γιώργης Ντινενής – Ταμπάκης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Γιώργος Ντινενής.






Η κόρη ενός παγκόσμιου θρύλου
Είναι η κόρη ενός από τους μεγαλύτερους βυζαντινολόγους του κόσμου, του Ατσικιώτη Παναγιώτη ή Πήτερ Χαρανή. Ο πατέρας της εισήγαγε τις βυζαντινές σπουδές στην Αμερική, που μέχρι τότε ήταν άγνωστες, ήταν καθηγητής στο πανεπιστήμιο Routger και θεωρείται ένας θεμελιωτής της βυζαντινολογίας παγκοσμίως. Το σπίτι του είναι το παλιό αγροτικό ιατρείο, εκεί που άσκησε την ιατρική ο Μανταδάκης, ο Ανδριώτης αλλά και πολλοί άλλοι αγροτικοί γιατροί. Ο Πήτερ Χαρανής ήταν πολύ σεμνός, το ίδιο είναι και η κόρη του και ο γυιος του ,ο οποίος απέφυγε μάλιστα να φωτογραφηθεί, όταν του το ζητήσαμε. Ίσως γι’ αυτό οι περισσότεροι Ατσικιώτες δεν γνωρίζουν σχεδόν τίποτα για τον Χαρανή. Τα παιδιά του, που έχουν μια μεγάλη κουλτούρα, διατηρούν το πατρικό τους σπίτι συνειδητά στην παλιά του μορφή. Κάνουμε πρόταση στη νέα Δημοτική αρχή, ο δρόμος που περνά μπροστά από το σπίτι, να ονομασθεί «οδός Παναγιώτη Χαρανή».





Ο Βασίλης Μπουδρός χορεύει ζεϊμπέκικο.




Αγρότες στον αλωνισμό
Ο Ντίνος Ανδριώτης ή Χομεϊνί και ο Βασίλης Τραγάρας ή Τσακίρα περιμένουν την θεριζοαλωνιστική μηχανή για να αλωνίσουν. «Α ήρθες να δεις τους Ταλιμπάν» μου είπαν εννοώντας τον εαυτό τους, όχι γιατί συμφωνούσαν βέβαια με τους Ταλιμπάν, αλλά για τις ομοιότητες των ρούχων τους και για την ταλαιπωρία της αγροτικής ζωής. «Να και ο Μπιν Λάντεν» μου είπαν δείχνοντας τον σκύλο τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι πολλοί σκύλοι στην Ατσική, έχουν «βαπτισθεί» με αυτό το όνομα.






Η παιδική ομάδα του ΗΡΑΚΛΗ.(2002) Όρθιοι από αριστερά: Φ. Σούκα, Β. Λαντούρης, Η. Ρηγόπουλος, Μ. Κιουρανάκης, Χ. Ιατρού, Κ. Τραμουντάνης, Π. Ίμβρος, Σ. Βότσης, Σ. Τριάντος, Α. Ξύκης, Ν. Γλίτζος. Καθιστοί από αριστερά: Ζ. Βλαχόπουλος, Μ. Ιατρού, Γ. Γαρυφάλλου, -----------, Σ. Μαυρουδής, Κ. Ρουμελιώτης, Π. Χρυσάφης, Α. Νταϊνταΐνης, Νίκος……, Α. Ποντικός, Γ. Καλονίδης, Β. Ποντικός.




Η εφηβική ομάδα του ΗΡΑΚΛΗ.(2002) Όρθιοι από αριστερά: Α. Ζαΐμης, Μελέτης, Ν. Χιώτης, Ν. Διαμαντάρας, Γ. Βαρετζής, Β. Γκουγκούμης, Π. Βλαχόπουλος, Β. Κρίκης, Α. Μαυροειδής. Καθιστοί από αριστερά: Α. Στείρος, Χ. Ιατρού, Φ. Κρίκης, Κ. Ρουμελιώτης, Γ. Γαρυφάλλου, Η. Ρηγόπουλος, Δ. Κρίκης, Ζ. Βλαχόπουλος, Κ. Τσιγιάννης, Φ. Σούκα.




Βιβλιάριον πολυτέκνου Κώστα Τραγάρα, 14/5/1957
Σκαλίζοντας το καλοκαίρι διάφορα χαρτιά στο πατρικό μου σπίτι, βρήκα ένα «βιβλιάριον πολυτέκνου» με τη φωτογραφία όλης της οικογένειας. Τη φωτογραφία την έβλεπα για πρώτη φορά και είναι η μοναδική που περιλαμβάνει όλα τα μέλη της οικογένειας. Από αριστερά προς τα δεξιά, η αδερφή μου Βικτώρια, η μάνα μου Αρετή που κρατά το μικρό μου αδερφό Βασίλη στην κουβερτούλα του, ο αδερφός μου Αργύρης, ο πατέρας μου Κώστας που κρατά την…αφεντιά μου (Σταύρος) στα γόνατά του, και ο αδερφός μου Απόστολος.





Ένας Ατσικιώτης στο Τέξας (2002)
Ο Αθανάσιος Κάντζος μας στέλνει την φωτογραφία του και τις ευχές του. Γεια σου συμπατριώτη και αδελφέ Θανάση. Σου αφιερώνουμε ένα ριζίτικο τραγούδι.

Πολλά μαλώνει η μάνα μου
να πάω μα στην ξενητειά
να πάω μα στα ξένα
να κάνεις μήνες να με δεις
καιρούς να μ’ ανταμώσεις
να έρθουν τα Χριστούγεννα
κι οι μεγαλογιορτάδες
και νάμαι γω στην ξενητειά
και νάμαι γω στα ξένα.





Ανδρέας Καλαϊτζής. Ένας συναισθηματικός, καλός άνθρωπος.




Ο αείμνηστος Δημήτρης Βλαχόπουλος.




Μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων Ατσικής
Με ουζάκι, μεζεδάκι, καλή καρδιά, τον ίσκιο της σκαμνιάς, «κι ας κλαίγ’ όπ’ τάχ’». Σάββας Κριαρής ή κλεφτρόν’, Τάσος Τσελεπής ή σαρκούδιας, Γιώργος Βλάχος ή τσικρικάς, Γρηγόρης Αλεξούδης ή τσακίρς, Γιώργης Ντινενής ή ταμπάκ’ς, Δημήτρης Παρασχάκης ή χασάπς.





Μέλη της Γερουσίας Ατσικής
Κατά τις εργασίες του θερινού τμήματος. Λόγω υγειινής διατροφής πίνουν μόνο νερό. Το κάπνισμα απαγορεύεται αυστηρώς. Αγοραστός Ματζώρος, Νικόλας Κιλελής, Θανάσης Λιμάνης. Αγορεύει ο Θανάσης Λιμάνης, ποιητικά και σοφά:
«Οι πίκρες κόβουν γόνατα
κι οι συμφορές γερνούνε
μα γω τα έχω και τα δυο
και δε με κατελούνε

Κάμετε πλούσιοι λεφτά
να πάρετε μαζί σας
γιατί ο χάρος βερεσέ
δεν παίρνει την ψυχή σας».






Πρωτομαγιά του 1952 στην Κρηνίδα
Από αριστερά προς τα δεξιά: Λεμονιά Βέργου, Κώστας Βαταλίδης με την τραγιάσκα, Κονιώ Πίταρου, πίσω ο σύζυγός της, οι υπόλοιπες γυναίκες πρέπει να είναι από τη Δάφνη, Γιώργος Δασοπάτης με το καπέλο από τη Νότιο Αφρική και Γιάννης Συκιώτης κουρεμένος γουλί. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Δημήτρης Αχιλαδέλλης και είναι του Γιώργου Γαροφάλλου.





Γειτονιά, το Μηχανέ Μπουγάζ
Μπροστά από το σπίτι του Σταύρου Μαλιάκα, χειμώνας του 1963. Από αριστερά προς τα δεξιά: Νίκος Μουστάκας, Χρήστος Λεκάνης, Διασινιώ Φωτηλάργια, Κατερίνα Μαλιάκα, Νίκος Μπουδρός με το καπέλο, Τασούλα Μουστάκα, ….Γαλάνης, Στέργιος Βασιλάρας, Λευτέρης Ψυρούκης, Ευγενία Σάλιακα, Σταυρούλα Φωτίου. Τη φωτογραφία μας την έδωσε η Νούλα Μαλιάκα – Κωμάκη.






Μορφωτικός Σύλλογος Αγροτοπαίδων Ατσικής
Θεατρική παράσταση, που έδωσε στην Ατσική ο εν λόγω Σύλλογος τις 27/3/1960. Διακρίνονται μεταξύ άλλων: Κόμνας Βλόταρος, Κώστας Αχιλαδέλλης, Παναγιώτης Γεωρνάρας, Χρήστος Δεληγιάννης, Ελισσάβετ Συκιώτη, Σούλα Λούγκλου και άλλοι που δεν τους αναγνωρίσαμε, γι’ αυτό να μας συγχωρούν.





Ο σαμαράς
Ο Νίκος Κιουρανάκης ήταν ο τελευταίος «σαγματοποιός» της Λήμνου. Με τον τραγικό του θάνατο δεν υπάρχει πια κανένας. Όταν μιλούσε για την τέχνη του, που την αγαπούσε πολύ, και τα μυστικά της, απογειωνόταν σε σφαίρες μυθικές. Αράδιαζε τις λεπτομέρειες της δουλειάς σαν τον ιερέα αρχαίας θρησκείας που μυούσε κάποιον καινούργιο στα ιερά δόγματα. Φωτογραφία ΠΑΝΤΕΛΗ ΠΡΑΒΛΗ.






Δεν είναι Βιετκόνγκ
Τσάπισμα στα χωράφια. 1951. Τέσσερις Ατσικιώτες σκαλίζουν τα μπαμπάκια. Από αριστερά προς τα δεξιά Μανόλης Καλαρχάκης, Γρηγόρης Βλάχος, Βασίλης Μουστάκας, Γαρόφαλλος Χλαχλάς ή ρετσπέρς. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Βασίλης Μουστάκας.
«Σώμα πσιχή και κόκαλα
θαγίνουν όλλα χόμα
μα η φωτογραφίαμας
θα στέκετε ακόμα».





«ΗΡΑΚΛΗΣ» Ατσικής
Ενθύμιον του αγώνος Ηρακλέους και Άρεως, φωτογραφούμενοι εις το γήπεδον του Μούδρου, τη 28/10/1955. Διακρίνονται από αριστερά προς τα δεξιά, μεταξύ άλλων, όρθιοι: Σπύρος Πεπές, Χρήστος Βλαχόπουλος, Γαρόφαλλος Ντινενής, Γιώργος Αρχοντίδης, Γαρόφαλλος Χλαχλάς, Γρηγόρης Αλεξούδης, Μιχάλης Κριαρής, Απόστολος Φρεμεντίδης, Φώτης Τραγάρας, Σάββας Κριαρής, Παναγιώτης Καρασταμάτης, Κώστας Αχιλαδέλλης. Καθιστοί: Αργύρης Αποστόλου, Αντώνης Γεωργουδάκης, Μουδρινός τερματοφύλακας, Μόσχος Λαγηνάς, 2 παίχτες του Μούδρου. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Αργύρης Αποστόλου.





Ο ξυλουργός
Ο παιδικός μου φίλος Φώτης Κιουρανάκης στο μαραγκούδικό του. Τώρα τους λένε επιπλοποιούς. Παλιά τους έλεγαν μαραγκούς, ξυλουργούς ή ντουλγκέρηδες. Οι παλιές ονομασίες είναι πιο ωραίες, χωρίς αμφιβολία. Όπως και νάχει κάνουν τη δουλειά που έκανε και ο Χριστός, σαν άνθρωπος. Μαστορεύουν από τα πιο απλά και ταπεινά είδη για τον εξοπλισμό ενός νοικοκυριού, μέχρι τα πιο σύνθετα στοιχεία των οικοδομών. Δουλεύουν με το ξύλο ένα από τα πιο φιλικά υλικά που απόμειναν ακόμα στον άνθρωπο. Ποιος ξέρει σε λίγα χρόνια μπορεί να έχει κι αυτό αντικατασταθεί με καμιά συνθετική τερατουργία.





Ο σιδεράς
Στο παλιό κατσιβέλικο του Τάσου Φούντου, ιδιοκτησίας τώρα του Στέργιου Μαυράκη, η παράδοση συνεχίζεται. Ο Στέργιος παλεύει με τη φωτιά και με το σίδερο. Οι σιδεράδες, οι τεχνίτες που κατασκεύαζαν στο αμόνι σιδερένια εργαλεία, όπως αξίνες (κασμάδες), τσάπες, τσεκούρια, δρεπάνια, σφυριά, βαριές, αλλά και διάφορα σιδερένια εξαρτήματα όπως καρφιά, μασιές, μεντεσέδες, ονομάζονταν και "δεμιρτζήδες" ή "ντεμιρτζήδες" από την τουρική λέξη "demir" που σημαίνει σίδερο. Την τέχνη του σιδερά που απαιτούσε μεγάλη εμπειρία, αλλά και οργανωμένο εργαστήριο, την μάθαιναν οι νέοι μέσα από την οικογενειακή παράδοση ή τη μαθητεία. Το επάγγελμα του σιδερά ασκούσαν συχνά και οι Τσιγγάνοι ή "Γύφτοι", ή κατσίβελοι, εξ ου και «κατσιβέλικο» καθώς και οι πεταλωτές (αλμπάνηδες) που κατασκεύαζαν τα πέταλα των αλόγων. Σιδεράδες υπήρχαν πολλοί στη Λήμνο τα παλιά χρόνια. Τώρα είναι ζήτημα αν υπάρχουν δυο τρεις. Φωτογραφία ΠΑΝΤΕΛΗ ΠΡΑΒΛΗ.





Ο παπουτσής
Ο Δημήτρης Κολυφέτης επί το έργον. Πολλοί Ατσικιώτες και πολλοί Λημνοί ασκούσαν αυτό το επάγγελμα, που στις παλιές μέρες της ανέχειας ήταν ένα επάγγελμα υψίστης προσφοράς στον άνθρωπο. Τα παλιά τσαγκαράδικα ήταν επίσης τόπος συγκέντρωσης, κουβέντας, κοινωνικού και πολιτικού σχολίου. Οι τσαγκαράδες ανέκαθεν ήταν μυαλά ανοιχτά, ριζοσπάστες, ανήσυχα πνεύματα. Ο Δημήτρης σταμάτησε, όπως και τόσοι άλλοι. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει έστω και ένα τσαγκαράδικο στη Λήμνο πλέον. Φωτογραφία ΠΑΝΤΕΛΗ ΠΡΑΒΛΗ.





Ο μυλωνάς
Ο Παναγιώτης Μαυρουδής ανάμεσα σε ιμάντες μυλόπετρες και σωλήνες συνεχίζει την παράδοση του πατέρα του Θανάση, στον αλευρόμυλό του ή όπως λέμε ακόμα και σήμερα στη «μηχανή». Ο παλιός μύλος έχει εκσυγχρονισθεί, διατηρώντας όμως αρκετό από το αρχαίο στυλ του και χρώμα του. Θυμάμαι την γιγαντιαία «ρόδα» της παλιάς μηχανής που έδινε κίνηση στο μύλο μέσω ενός λουριού. Πρόπερσι πήγα να τη φωτογραφίσω, βέβαιος ότι θα ήταν εκεί. «Μπα. Αυτή τη δώσαμε για παλιοσίδερα εδώ και πολλά χρόνια» μου είπε ο Παναγιώτης. Ο μύλος του Θανάση στα παλιά χρόνια δεν άλεθε μόνο τα σιτηρά, αλλά επιτελούσε και μέγα κοινωνικό έργο, αφού έδινε αλεύρι βερεσέ στους αναγκεμένους βιοπαλαιστές της γης, που ξέμεναν από χρήματα και από σιτάρι. Τους έδινε τη λεγόμενη «ζμωσά», το αλεύρι δηλαδή που χρειάζονταν για να ζυμώσουν για μια εβδομάδα, κι αυτοί το πλήρωναν όταν διευκολύνονταν. Φωτογραφία ΠΑΝΤΕΛΗ ΠΡΑΒΛΗ.





Πρωτομαγιά
Πικνίκ στην εξοχή. Από αριστερά: Σωτηρία Άγγελος και Ελισάβετ Συκιώτη, Ελισάβετ και Νικόλας Αρχοντίδης, όρθια η Αγγελικώ Ντινενή, Μαρία Πατρίκη, ο μικρός είναι ο Γιώργος Κριαρής, Σούλα Λούγκλου, Μαρία Λούγκλου, Χρήστος Ελιάς, Πίπης Συκιώτης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Βασίλης Λούγκλος.





Παρασκευάς Κωμάκης
Δεν τον γνώριζα. Ήταν πρώτος θείος του Γιάννη Κωμάκη που γράφει στην εφημερίδα μας «Τα Σβερδιανά». Τα εγγόνια του, Αλέξανδρος και Εβελίνα που είναι μικρά παιδάκια, του αφιερώνουν από ένα κείμενό τους. Εμείς εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένειά του.

Το όνομά μου είναι Αλέξανδρος Κωμάκης. Ο παπούς μου λεγόταν Παρασκευάς Κωμάκης και ήταν από το χωριό Σαρδές της Λήμνου. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου άκουγα τον παπού μου γι’ αυτό το μεγάλο ακριτικό νησί του Αιγαίου. Μου μίλαγε για τις φυσικές ομορφιές, τις πανέμορφες ακρογιαλιές, μα πιο πολύ για τους θαυμάσιους κατοίκους του, για την ευγένεια και τη φιλοξενία τους. Και ήμουνα σίγουρος ότι έλεγε την αλήθεια, γιατί έτσι ακριβώς ήταν και εκείνος. Ευγενικός και φιλόξενος. Όμως πριν από λίγο καιρό ο παπούς μου έφυγε από κοντά μας. Ετσι τώρα πια εγώ δεν έχω κανένα να μου μιλά γι αυτό το νησί, τη Λήμνο. Υποσχέθηκα λοιπόν κρυφά στον παπού μου, εκεί που είναι πια, πως γρήγορα θα πάω να επισκεφθώ από κοντά την αγαπημένη του πατρίδα.
Να είσαι σίγουρος παπού.
Αλέξανδρος Κωμάκης

Καλοκαιρινό όνειρο

Όνειρο είναι κάτι
που φαντάζεσαι εσύ
και το έχεις στο μυαλό σου
στην καρδιά και στην ψυχή

Ένα όνειρο είναι τούτο
μια γοργόνα σιωπηρή
απ’ τη θάλασσα να βγαίνει
και να μπαίνει στην αυγή

Το ροζ εκείνο χώρισμα
τη μαγεύει πιο πολύ
είν’ αερινός μανδύας
είναι φλόγα βιολετί

Μα η θάλασσα ζηλεύει
και την παίρνει πάλι αυτή
και το όνειρο τελειώνει
πάλι μέσα στη σιωπή.

Εβελίνα Κωμάκη






Πρόσκοποι Ατσικής
Εις χρόνον απροσδιόριστον. Από αριστερά: Χαράλαμπος Μανωλούκος, Νίκος Χατζόγλου, , ο αδικοχαμένος στη θάλασσα Λεκάνης, Βαγγέλης Μουστάκας, Γρηγόρης Βλάχος, Παναγιώτης Καρατζάς. Ο μικρός είναι ο Μίμης του Κωστή του κουρέα (Γεωργουδάκης). Την φωτογραφία μας την έδωσε ο Χαράλαμπος Μανωλούκος.





Ο Ρήγας
Ο αείμνηστος Ρήγας Γραγράς με τους μαθητές του. Τη φωτογραφία μας την έστειλε η σύζυγός του κυρία Λ. Γραγρά.





Ο Χρήστος
«Η καλοσύνη σε ένα πρόσωπο». Ετσι θα ονόμαζε κανείς αυτή τη φωτογραφία. Μορφή αρχέγονη, φυσική, ανθρώπινη. Χαμόγελο ανεπιτήδευτο, με την αιώνια αλάνθαστη διαδικασία του και την αιώνια αποτελεσματικότητά του. Λημνιά χαμόγελα, ηλιοτρόπια καλοκαιρινά, δοξολογίες στην ύπαρξη. (Χρήστος Λαγηνάς).





Ο Μπιλ
Γεια σου Μπιλ, μάγκα και ντερμπεντέρη. Η πλήμμη των συναισθημάτων ξεχειλίζει απ’ την φωτογραφία. Εδώ είναι η πλατεία μας και οι άνθρωποί της. Εδώ είναι η πλατεία μας και η ευλογία της. Εδώ είναι η πλατεία μας και η ανθοφορία των αισθήσεων. Γεια σου Μπιλ, γεια σου Ατσική, γεια σου πλατεία Ατσικιώτικια. (Βασίλης Μουστάκας).





Εγκαρτέρηση και σοφία
Όταν ο φθοροποιός χρόνος προσθέτει ομορφιά. Όταν οι κούκλες των κομμωτηρίων ωχριούν μπροστά σ’ αυτά τα βλέμματα, μπροστά στο μεγαλείο του πραγματικά ανθρώπινου προσώπου. Όταν η αχλύς του επερχόμενου χειμώνος αντί να επισκιάζει, αναδεικνύει. Ψυχές καθαρές, καρδιές αναρχικές, νόες σοφοί, γυναίκες της Λήμνου μας της παλιάς, που φεύγει. Δυστυχώς. (Διαλεχτή και Κατερίνα Τσαπτσαλή).





Οι δυο φίλοι
Δεκατετράχρονα παιδιά. Καλοκαιράκι του 69. Ο Δημοστής Τσελεπής με τα κοντά παντελόνια και ο μετά από λίγα χρόνια αδικοχαμένος σε ναυάγιο Βασίλης Τραγάρας, το αδερφάκι μου. Στις 19 Ιουλίου του 1979. Πέρασαν ήδη 32 χρόνια.
«Απάνου στο γιατάκι σου φίδι νωθρό κοιμάται
και φέρνει βόλτες ψάχνοντας τα ρούχα σου η μαϊμού
εκτός από τη μάνα σου κανείς δε σε θυμάται
σε τούτο το τρομακτικό ταξίδι του χαμού».





Ενθύμιον Ηρακλέους
«Ο Ηρακλής μετά του Παλλημνιακού Κάστρου, προ της ενάρξεως του αγώνος. Ατσική 23/ 4/ 55».Όρθιοι από αριστερά: Σάββας Κριαρής, Γαρόφαλλος Χλαχλάς, παίχτης Παλλημνιακού, Ιωάννης Βλάχος, παίχτης Παλλημνιακού, Μιχάλης Κριαρής, Σπύρος Πεπές, Αντώνης Γεωργουδάκης, παίχτης Παλλημνιακού, Γιώργος Αρχοντίδης, Αντώνης Ανδριώτης, Κώστας Παπαδάκης (Παλλημνιακού), Παπάμαλης (με πολιτικά), Γιάννης Κρόμδος, Κώστας Αχιλαδέλλης, Δημήτρης Ντόντος, Νίκος Κοτσιναδέλλης. Καθιστοί: Παράγων Παλλημνιακού, Λελές παίχτης Παλλημνιακού, Μόσχος Λαγηνάς, παίχτης Παλλημνιακού, Στέλιος Βλώταρος, Στράτος Παπάμαλης, Τσινόπουλος, Αργύρης Αποστόλου, Παναγιώτης Καρασταμάτης, Γιώργος Ντινενής.





Στην πλατεία
Μπροστά στο καφενείο του συχωρεμένου Παντελή Βαγιάκου (τώρα σουπερμάρκετ Μαρίας Κάργατζη). Έτος 1952. Στην τζαμαρία η αφίσα της κινηματογραφικής ταινίας «Ο άνθρωπος που γύρισε από τον πόνο» και πιο πάνω αυτοκόλλητο διαφημιστικό της μπύρας «ΦΙΞ». Από αριστερά ποζάρουν:Γιώργος Γαροφάλλου, Κώστας Πατρίκης, Απόστολος Φρεμεντίδης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Δημήτρης Αχιλαδέλλης (γαμπρός του Γ. Γαροφάλλου).





Οι συγχωριανοί
Καφενείο, μέρος των πνευμάτων και των οινοπνευμάτων. Καφενείο με τα αρχέγονα μυστικά. Καφενείο, της νιότης μας και των γηρατειών μας. Καφενείο των φίλων και των συγχωριανών. Καφενείο, περιβόλι των αγγέλων ( Κώστας Βέργος, Γιώργης Ντινενής, Νίκος Κάντζος, Σάββας Κριαρής).





Ο ροφός
Ο Γιώργος Κολυφέτης και ο Παντελής Μαυρουδής, παλληκαράκια, επιδεικνύουν με καμάρι τον τεράστιο ροφό που ψάρεψαν με το ψαροντούφεκο. Μπροστά από το παντοπωλείο του Ντίνου Ζαϊμη που καπνίζει το τσιγαράκι του. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Γιώργος Κολυφέτης.





Στον «Κότσνα»
Ο Νικόλας Καλονόματος το 1960 στο πανηγύρι του Κότσινα, με το άλογό του, τα κοφίνια του και τη Λημνιακή καλοσύνη ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του, πουλά τα γουρουνάκια του.





Κατάθεση στεφάνων, 28/10/1958.
Μπροστά στο ηρώον της Ατσικής. Πίσω σειρά από αριστερά: Κώστας Ξυδέας, Βασίλης Λούγκλος, Περικλής Συκιώτης, Σάββας Καραγιάννης. Μπροστά σειρά: Μπέλλα κλωναρίδη, θωμάς Ξυδέας, Σούλα Λούγκλου.





Ο εκ Πλάκας αλλά επίτιμος Ατσικιώτης πλέον Μιχάλης Καράβολας.




Το πανηγύρι της Παναγιάς Τρύγης
Αυτά τα πανηγύρια που γλυκαίνουν τις καρδιές μας. Που διασώζουν τους παλμούς της χώρας των Ρωμιών. Με τις αρτοκλασίες τους, με τα λιτά πλην εξαίσια τσιμπούσια τους. Ένα μεζεδάκι και ένα ποτήρι κρασί. Δεν έχουν χρείαν χλιδής αφού η ψυχή πλουταίνει. Στην υγειά σας συμπατριώτες και του χρόνου με υγεία. Σε σένα Φώτη καλό ταξίδι (Δημήτρης Βεργής, Φώτης Κλάψος, Βασίλης Παπαδάκης, Μπάμπης Μανωλούκος, Σταύρος Τραγάρας, Βασίλης Τραγάρας, Μόσχος Λαγός, Κώστας Τραντής).





Καφενείον «Η ΔΗΜΗΤΡΑ»
Ένα καφεδάκι ή ένα ουζάκι. Ότι επιθυμεί ο καθένας. Από αριστερά προς τα δεξιά, Σάββας Σαλαμουσάς, Σάββας Ψυρούκης, ο Βασίλης ο ταχυδρόμος, ο καφετζής Κώστας Τραγάρας, η Ελένη Αρχοντίδου και ο Γιώργης Κριαρής. Αρχές δεκαετίας του 50. Μπορεί και παλιότερα.





Φώτης Κλάψος (Το κείμενο είναι του 2002)
Ήταν εύστροφος και φιλοσοφημένος. Ήταν καλοκάγαθος και χωρατατζής όσο δεν μπορεί κανείς να φανταστεί. Ήταν άνθρωπος της προσφοράς. Βοηθούσε όλο τον κόσμο. Το χιούμορ του υπόγειο και πανέξυπνο, τον έκανε αγαπητό σε όλο τον κόσμο. Του είχα μια ιδιαίτερη συμπάθεια και νομίζω πως το ήξερε. Ηταν ένα κινητό αρχείο. Όλες τις παλιές ιστορίες, όλα τα παλιά πρόσωπα, τα ήξερε. Το καλοκαίρι βλέπαμε κάτι παλιές φωτογραφίες και ήταν ο μόνος που γνώριζε όλα τα πρόσωπα. Για κάτι που δουλεύω και αναφέρεται στην παλιά Ατσική, χρειαζόμουν μερικές πληροφορίες και σκόπευα να πάρω λίγες μέρες άδεια και να ρωτήσω διάφορα πράγματα το Φώτη. Δυστυχώς δεν πρόλαβα. Ήταν ατρόμητος. Αυτοσαρκαστικός, δεν δίσταζε να σαρκάζει και τον ίδιο το θάνατο. Καθόμουν στο καφενείο μαζί με δυο συγχωριανούς που είχαν περάσει ένα ελαφρύ εγκεφαλικό. Πλησίασε ο Φώτης, κάθησε και είπε: «Γιατρέ τώρα κάθεσαι με δυο φτερουγάρδες και με ένα σολογάν’». Και στην απορία μας, μας εξήγησε: «Φτερουγάρδες, γιατί ο χάρος τους χτύπησε ξώφαλτσα, στη φτερούγα, σολογάν’ς είμαι εγώ που έχω άσθμα». Γειά σου Φώτη, λεβέντη, καλέ άνθρωπε. Θερμά συλλυπητήρια στη γυναίκα του, στα παιδιά του και τα εγγόνια του.





Τα αθάνατα λακαριά μας
Η είδηση είναι ότι λειτουργούν ακόμα. Κάθε Οκτώβριο δίνεται άδεια λειτουργίας από τις αρχές στους παραγωγούς σταφυλιών για να παράγουν μόνοι τους το ούζο τους, για δική τους κατανάλωση, όχι για εμπορία. Η διαδικασία δεν παραμένει μια απλή εργασία, αλλά μετατρέπεται σε ένα κανονικό συμπόσιο, με μύστες και οπαδούς του Διονύσου. Η φωτογραφίες είναι από το λακαριό του Βασίλη Τραγάρα. Παραγωγός στη συγκεκριμένη φάση, ο Αχιλλέας Αρχοντίδης. Η παρέα των ….δοκιμαστών αποτελείται από αριστερά προς τα δεξιά από τους: Χρήστο Λαγηνά, Απόλλωνα Γαρυφάλλου κτηνίατρο και ειδικό γευσιγνώστη…του ινστιτούτου Παστέρ, τον οικοδεσπότη Βασίλη Τραγάρα, το Γιώργο έναν αξιωματικό της αεροπορίας, τον Βασίλη Μαρτινάκη, αγροτικό γιατρό Μούδρου, τον Νεκτάριο Ριζάκη αγροτικό γιατρό Ατσικής, τον Χαράλαμπο Μανωλούκο, τον Βασίλη Αρχοντίδη και τον Αχιλλέα Αρχοντίδη. Ποιος είναι ο άλλος με την γυρισμένη πλάτη; Το ρεπορτάζ και οι φωτογραφίες είναι του Χαράλαμπου Μανωλούκου.











Ένα καραφάκι
Στην πλατεία, μπροστά στο καφενείο, στην υγειά σας. Από μαριστερά: Τάσος Καραυγουστής, Χρήστος Κατσώνης, Βασίλης Τσίκνας, Αλέκος Τροχαλής, Βαγγέλης Φωτίου, Αγοραστός Χατζόγλου. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Χαράλαμπος Μανωλούκος.






Γυμναστικές επιδείξεις στο γήπεδο Ατσικής, 1962.
Όρθιοι από αριστερά: Γιώργος Φούντος, Γιάννης Διαματάρης, Μπάμπης Τσαπτσαλής, Βάγιος Βασιλάρας, Σάββας Καραγιάννης, Δημήτρης Χλαχλάς, Βταύρος Κομνηνίδης, Αντώνης Σοφιανός, Βασίλης Μπουδρός, (;), Μπάμπης Μπουστάκας, Βασίλης Φωτίου, Κώστας Ξυδέας, Γιώργος Κολυφέτης, Βασίλης Τραγάρας, Χρήστος Τσιμπλιαρέλλης, Κώστας Ντινενής, Αντώνης Κακμής, Δημήτρης Δασοπάτης, Λευτέρης Λούγκλος, Χρήστος Ζωνάρας, Μπάμπης Σωτηριάδης, Αντώνης Φωτηλάργιας, Γιάννης Λιμάνης, Παντελής Μαυρουδής. Γονατιστά τα κοριτσάκια, από αριστερά: Τασούλα Φούντου, Ελένη Τσελεπή, Δέσποινα Αποστολέρη, Φιλιώ Τραγάρα, Μπέλλα Κλωναρίδη, Κωστούλα Τροχαλή, Κατερίνα Αμάραντου, Φανή Καφετζή, Ζωή Σοφιανού, Πόπη Ζαζάκου, Νούλα Μαλιάκα, Βασιλική Χαρκότσικα, Τούλα Παντελαρούδη, Σονούλα Αποστολέρη, Σοφία Γιαννέρη, Σούλα Λούγκλου, Aρετή Στεφανιδάκη, Μαρίκα Καλονόματου. Δασκάλα τους η κυρία Φωφώ. Την φωτογραφία μας την έδωσε η Νούλα Μαλιάκα.





«ΗΡΑΚΛΗΣ ΑΤΣΙΚΗΣ»
Ενθύμιον της συνθέσεως του «Ηρακλέους», ο οποίος ενικήθη από τον «Αστέρα» του Κάστρου με 2-0. Εν ατσική τη 7/1/1956. Από αριστερά: Κώστας Αχιλαδέλλης, Μιχάλης Κριαρής, Βασίλης Σαράντης, Στέλιος Βλώταρος, Ζαφείρης Κριαρής, Γιώργος Αρχοντίδης, Σάββας Κριαρής, Παναγιώτης Καρασταμάτης, Ηλίας Χατζόγλου, Αντώνης Γιωργουδάκης, Σπύρος Πεπές, Γρηγόρης Αλεξούδης, Αργύρης Αποστόλου και Καρνίκ Βαρτεβανιάν. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Αργύρης Αποστόλου.





Τιμής ένεκεν
Όταν έφευγε για Αμερική ο Χαράλαμπος Μπράιμος, οι παίχτες του «Ηρακλή», το Διοικητικό Συμβούλιο και πολλοί Ατσικιώτες τον κατευόδωσαν, τιμής ένεκεν, για τις δωρεές που έκανε στην ομάδα. Στην αναμνηστική φωτογραφία διακρίνονται στην πίσω σειρά, από αριστερά: Αλέκος Δασοπάτης, Αγοραστός Ματζώρος, Παύλος Κοντέλης, Αλέκος Τροχαλής, Νίκος Κάντζος, Μόσχος Λαγηνάς, Σπύρος Θάνος, Σάββας Κριαρής, Σπύρος Πεπές, Μιχάλης Κριαρής, Χαράλαμπος Μπράιμος, Όμηρος Γιαννάς, Γρηγόρης Αλεξούδης, θεμιστοκλής Γαρυφάλλου, κώστας Κριαρής, Μπότης, Αντώνης Γιωργουδάκης, Θανάσης Παχνέλας, Τάσος Φούντος, Γιώργος Βλώταρος, Το κοριτσάκη είναι η Αγγελική Σαλαμουσά. Καθιστοί: Αργύρης Αποστόλου, Δημήτρης Βλαχόπουλος, Φώτης Κλάψος, Χαράλαμπος Σαράντης, Νίκος Κοτσιναδέλλης, Παναγιώτης Καρασταμάτης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Αργύρης Αποστόλου.





Το ράντισμα των ελών
Κατοχή. Τρεις συγχωριανοί σε αγγαρεία από τους Γερμανούς για να ραντίζουν τα έλη και να εξολοθρεύουν τα κουνούπια για τον κίνδυνο της ελονοσίας. Από αριστερά οι αείμνηστοι Βαγγέλης Δασοπάτης, Κώστας Τσελεπής και Κώστας Τραγάρας.





Από τη Δάφνη
Νεαρά παιδιά σε πόζα στυλ Χόλυγουντ. Σπύρος Κρίκης και ο αδικοχαμένος Νίκος Τραντής. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Γιάννης Κωμάκης.





Η πολυμελής οικογένεια
Η πολυμελής οικογένεια του Γιώργου Κωμάκη από τη Δάφνη, αρχές δεκαετίας του 50, όπως ήταν οι περισσότερες οικογένειες των Λημνιών τότε. Οι γονείς Γεώργιος και Ευτέρπη και τα παιδιά, στην πάνω σειρά: Μαρίκα, Μόσχος, Βάγια. Κάτω σειρά: Γιάννης, Αγοραστός, Πόπη και Παρασκευάς. Την φωτογραφία μας την έδωσε ο Γιάννης Κωμάκης.





Ο Μιχάλης Χρυσάφης.




Οι αείμνηστοι Κώστας και Αρετή Τραγάρα στο καφενείο τους.




Ο αδικοχαμένος σε ναυάγιο Βασίλης Τραγάρας, στο κουρείο του, έφηβος.




Κεχαγιάδες Ατσικής
Από το παλιό χορευτικό του Συλλόγου. Από αριστερά, Χαράλαμπος Μανωλούκος, Στέλιος Ντινενής, Φάνης Δεληβασίλης και ο αείμνηστος Γιώργος Μισετζής. Τη φωτογραφία μας την έδωσε η Στέλλα Μισετζή.





Ο Κόμνας Λιμάνης και οι κεχαγιάδες.




Κομπανία. Στέργιος Δεληβασίλης ακορντεόν, Τρύφων Κατής (Σκορδαλιάς) μπουζούκι.




Κυριακή στην πλατεία
Για ένα καφεδάκι, ή αν τραβά η όρεξη για ένα ουζάκι. Από αριστερά: Γαρόφαλλος Κατσικάς, Βασίλης Μουστάκας, Φώτης Τραγάρας, Κώστας Λαγός ή λαγδέρ, Βλάσσος Καρατζάς, Χρήστος Κολτράς, Δημήτρης Κολυφέτης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Βασίλης Μουστάκας.





Ηρακλής Ατσικής
«Ενθύμιον της συνθέσεως του Ηρακλέους, όστις αντιμετώπισε τον Άρην Μούδρου εκτός έδρας και τον ενίκησε με 3-2. 28-10-1955». Από αριστερά προς τα δεξιά: Σπύρος Πεπές, Αργύρης Αποστόλου, Αντώνης Γιωργουδάκης, Γιώργος Αρχοντίδης, Γαρόφαλλος Χλαχλάς, Γρηγόρης Αλεξούδης, Μιχάλης Κριαρής, Φώτης Τραγάρας, Σάββας Κριαρής, Μόσχος Λαγηνάς, Παναγιώτης Καρασταμάτης, Απόστολος Φρεμεντίδης, Κώστας Αχιλαδέλλης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Αργύρης Αποστόλου.





Στο ύπαιθρο
Μερικά Ατσικιωτάκια κάθονται κατάχαμα καλαμπουρίζοντας. Από αριστερά: Αντώνης Γεωρνάρας, Γιώργος Σαράντης, Χρήστος Δεληγιάννης, Κώστας Κλωναρίδης, Στέργιος Δεληβασίλης και με τα κοντά παντελονάκια ο Γιάννης Κατσώνης ή κατσαπλιάς. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Χρήστος Δεληγιάννης.





Ο Τάμης (Θανάσης Κολυφέτης).




Αγιασμός – εγκαίνια κομπίνας Γεωργικού Πιστωτικού Συνεταιρισμού Ατσικής
Δεκαετία 60. Μια λιτή δεξίωση μετά τον αγιασμό της θεριζοαλωνιστικής μηχανής του Συνεταιρισμού. Διακρίνονται από αριστερά: Παπά – Χαράλαμπος, ο παπάς του Κοντοπουλίου, (?), Κώστας Τραγάρας, Θανάσης Παχνέλας, Αντώνης Ανδριώτης, (?), Μιχάλης Κατσαράκης, Γιώργος Αρχοντίδης, Στρατιωτικός Διοικητής Λήμνου, …Χρυσάφης, …. Τσολακούδης, (?), Κώστας Ερημάκης.





Νίκος Μουστάκας, γιος του χωριανού μας Βαγγέλη Μουστάκα, με την εκλεκτή της καρδιάς του Ευαγγελία Μαλιαρού του Αθανασίου από το Μούδρο, στο γάμο τους.




Ηρακλής Ατσικής
«Ενθύμιον της συνθέσεως του Ηρακλέους, η οποία αντιμετώπισε τον Παλλημνιακό στο γήπεδο της Ατσικής και τον ενίκησε με 4-0. Εν Ατσική τη 23-4-1955». Από αριστερά προς τα δεξιά: Γιώργος Ντινενής, με κουστούμι και γραβάτα, Ζαφείρης Κριαρής, Μόσχος Λαγηνάς, Παύλος Ψυρούκης, Μιχάλης Κριαρής, Στέλιος Βλώταρος, Χρήστος Ζαϊμης, Αντώνης Γιωργουδάκης, Σπύρος Πεπές, Αντώνης Ανδριώτης, Αργύρης Αποστόλου. Με τα πολιτικά διακρίνονται οι: Παντελής Παντελαρούδης, Αλέκος Τροχαλής, Γαρόφαλλος Ντινενής. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Αργύρης Αποστόλου.





Ο Θίλπης
Φίλιππας ή Θίελπις Ντινενής. «- Ποιός φοβάται την Αθήνα; Εγώ έχω τα νιάτα μου βρε…».
(Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Γιώργης Ντινενής).





Μικρά Ασία
Μικρά Ασία, 1922. Λίγο πριν την κατάρρευση του μετώπου. Νεόφυτος Κιουρανάκης. Ένα κλικ, και στην αιωνιότητα. Πάλι με χρόνια με καιρούς… (Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο εγγονός του Νεόφυτος Κιουρανάκης του Νίκου).





Δυο υπουργοί στην Ατσική
Α…συγγνώμην, δεν είναι υπουργοί, αλλά ο Ζαφείρης Κριαρής και ο Βασίλης Μουστάκας σε χειραψία μπροστά στην εκκλησία Άγιος Γεώργιος Ατσικής. Τη λέξη «υπουργοί» τη χρησιμοποίησε ο ίδιος ο Βασίλης Μουστάκας που μας έδωσε και τη φωτογραφία. Καμαρώστε κορμοστασιά, ντύσιμο, φινέτσα.





Σβερδιανά
Άμα σπείρς πρέπ’ να ραντίγς
Γράφει ο Γιάννης Κωμάκης
Ένας πατριώτς είχε κανεδυό χωραφούδια, τα ζοβγάρσεν με τα γαδουρέλια, τα έσπειρε και σαν ήρτε ο καιρός να ραντίσ’, πήρε τα ξυρτολόγια και ετοιμάσκιε για το ράντζμα. Τα ξυρτολόγια ήνταν μαθέ η ραντιστήρα, το φάρμακο και μια τσαντήλα για να περάσ’ το νερό να μην έχ’ μπάμπαλα και βουλώσ’ το μπεκ γιατί νερό θα νέπαιρνε απ’ το ργιάκ’. Τα πήρε που λέτε ούλα, τα φόρτωσε σντ γαδουρέλα, κάτσεν και κειος απάν και γιούρντσε για το χωράφ’. Σα μπεσώθκιε στο χωράφ’, παλούκωσε ντ γαδουρέλα πά’ στου ντράφου, πήρε τ’ ραντιστήρα και πήγε κά’ στο ργιάκ’. Εβαλε ντ τζαντήλα να δεχά τα μπάμπαλα, γέμσε νερό, έρξε το φάρμακο και ράντσε το χωραφούδ’. Ήθελε όμως να πάγ’ και στο άλλο το χωράφ’ να ραντίσ’, αλλά παν εδεκεί δεν είχε νερό. Παγαίν’ που λέτε πάλε στο ργιάκ’ , ξαναγεμίζ’ τ’ ραντιστήρα, τ’ ρίχεν πά’ σντ γκατίνα τ’ κι όπως ήνταν φορτωμένος καβαλ’ κεύ’ ντ γαδουρέλα και γιουρντίζ’ για το άλλο το χωράφ’. Στο δρόμο τον αντάμωσε ένας χωριανός τ’.
«–Καλημέρα» «-Καλημέρα» «-Για πού το έβαλες;» τον λέγ’. «-Πάγω παν κεινά στα κάκαρα να ραντίσω». «-Και τ’ ραντιστήρα μαθέ γιατί τν έχ’ς κρεμασμέν’ πά’ σντ γκατίνα σ’ και δε ντ γκρεμνάς πά’ στο σαμάρ;» τον λέγ’ ο χωριανός. Και κειος αφού γέλασε τον λέγ’: «Μπρε μαθέ ντιπ αχμάκ’ς με φαίνεται που είσαι. Δε βλέπς που η γαδουρέλα δε μπορεί να σκώσ’ καλά καλά εμένα, θα σκώσ’ και τ’ ραντιστήρα;».

Μόσχος και Γιάννης Κωμάκης.



Ο Γιάννης Μπεκρής δίνει αίμα για το Σύλλογο.



Ο Τριαντάφυλλος Μαραντώνης δίνει αίμα για το Σύλλογο.




Ο αείμνηστος Νίκος Κοτσιναδέλλης.




Γυμναστικές επιδείξεις
Τέλη δεκαετίας του 60. Γυμναστικές επιδείξεις στο γήπεδο Ατσικής. Κούρεμα γουλί, άγκυρα στο φανελάκι, εθνόσημο στο παντελονάκι και ποιος μας πιάνει. Πάνω σειρά από αριστερά: Αλέκος Καϊτατζής, Φώτης Α.Κιουρανάκης, Χρήστος Λεκάνης, Γιώργος Ελευθεράκης. Δεύτερη σειρά: Στέλιος Ντινενής, (?), (?), Γιώργος Μαυρουδής, Αργύρης Κάντζος, Οδυσσέας Κριαρής, (?), Βαγγέλης Ξύκης. Τρίτη σειρά: Νίκος Ορφανίδης, Τάσος Ναρλιώτης, Κώστας Μισετζής, Γιάννης Μαλιάκας, Ευτύχιος Κομνηνίδης, Κόμνας Καραυγουστής, Γιώργος Βασιλάρας, Στέργιος Χ.Δεληβασίλης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Μανώλης Μπεκρής, από το καφενείο του που την έχει στολισμένη.





Νεολαία Δάφνης
Στα παράθυρα της κοινότητας, 1962. Από αριστερά: Θανάσης Παρθένης, Σταύρος Παραθυράς, Γιάννης Κωμάκης. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Γιάννης Κωμάκης.





Στόλισμα επιταφίου
Το στόλισμα του επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή, αρχές δεκαετίας του 70.
Από αριστερά προς τα δεξιά, τρίτη σειρά. Δέσποινα Μπουδρού, Βαγγελιώ Καραγιάννη, Στρατηγούλα Κομνηνίδη, Χρυσούλα Μαχαιρά, Μαρίνα Μακαρώνη, Δέσποινα Κατσώνη, Σούλα Λούγκλου, Άννα Τραγάρα του Κωστή. Μεσαία σειρά: Κρυσταλλία Σάλιακα, Γεωργία Κοτσιναδέλλη, Άννα Τραγάρα του Γιώργου, Ζωή Σοφιανού, Φωτεινή Δασοπάτη, Ρίτσα Δασοπάτη, Ιφιγένεια Γκάνη. Τρίτη σειρά: Ευδοκία Μουστάκα, το αγοράκι είναι ο αδικοχαμένος Γιώργος Φωτίου, Ξενούλα Παχνέλα, Μαρία Τσιμουρή, Μάλαμα Σουσαλή, Σταυρούλα Φωτίου, Νούλα Μαλιάκα. Τη φωτογραφία μας την έδωσε η Νούλα Μαλιάκα.





Μορφωτικός Σύλλογος Αγροτοπαίδων Ατσικής
Ο εν λόγω Σύλλογος ιδρύθηκε το 1950. Δραστηριότητές του: Θεατρική ομάδα, εκμάθηση χορών, εκμάθηση πινγκ πονγκ και άλλων παιχνιδιών, μαθήματα κονσερβοποιίας, εκπαιδευτικές εκδρομές, κλπ. Εδώ στα τέλη της δεκαετίας του 50, σε μια εκπαιδευτική εκδρομή. Από αριστερά προς τα δεξιά, όσοι αναγνωρίστηκαν: Κώστας Αχιλαδέλλης, Μαίρη Γιαννά, Τούλα Βλώταρου, Βαϊτσα Παχνέλα, Στρατηγούλα Κομνηνίδου, Παναγιώτης Γ. Γιωρνάρας, Τούλα Δασοπάτη, Ελένη Σιδερά, Μαρία Σουρλά, Παναγιώτης Α. Γιωρνάρας, Στέλα Δεληβασίλη, Στέφανος Καλατζής, Ελισσάβετ Συκιώτη, Μίμης Κολτράς, Χρήστος Δεληγιάννης, Φρόσω Σοφιανού, Σπύρος Κουμπουρλής, Κόμνας Βλώταρος, Απόστολος Τραγάρας, Κώστας Γιαννούλας. Καθιστοί: Γιώργος Γαρυφάλλου, Στέλιος Λαγός. Τη φωτογραφία καθώς και τις πληροφορίες για το Μορφωτικό Σύλλογο μας τα έδωσε ο Χρήστος Δεληγιάννης.





Γιάννης και Νούλα Μαλιάκα, μικρά παιδιά.




Στο καφενείο
Στη μικρή βουλή του Μανώλη Μπεκρή θα λυθούν όλα τα θέματα της γης. Κι αν δε λυθούν, το καραφάκι γιατί υπάρχει; “Μανώλ’ ένα καραφάκ’ με τρία καθαρά”.
“Πιες λίγο από το τάσι μου
αδέρφι και καρντάσι μου”
(Γιωργής Τραγάρας ή Γιωργούδαρος, Θανάσης Λιμάνης, Θανάσης Χαρκότσικας).





Ώρα για χαρτάκι
Εκεί που οι άνθρωποι επικοινωνούν ακόμα. Που λένε καλημέρα απ’ την καρδιά τους. Που δεν οχυρώνονται πίσω από κοστούμια, επαγγέλματα, και επιτηδευμένα φερσίματα. Που καταλαβαίνεις τη χαρά τους και τη στεναχώρια τους με μια ματιά. Και που ξέρουν καλά ότι τα χαρτιά, τον καφέ, τα τσιγάρα κι άλλα πολλά πράγματα, τα έκαμε ο Μεγαλοδύναμος για να τα χρησιμοποιούμε, και όχι για να τα κοιτάζουμε σαν τα όρνια.
(Νίκος Κάντζος, Νίκος Κουκουλίθρας, Στέλιος Ψυρούκης σε μια παρτίδα φιλική, έτσι για προθέρμανση).





Γαρόφαλλος Κατσώνης, Μπάμπης Κουρεμέτης, Μπάμπης Γκάνης στο γήπεδο της Ατσικής.




Το γιεντέκ’
Τι να σημαίνει άραγε η λέξη «γιεντέκ’». Χρόνια και χρόνια αποκαλούνε έτσι το Θοδωρή οι χωριανοί σε στιγμές αμοιβαίου καλαμπουρίσματος. Κι αυτός γελά με καλοσύνη και ανταποδίδει το πείραγμα. Πάντως αν είναι να σημαίνει κάτι, σίγουρα θα σημαίνει τον πιο καλοκάγαθο άνθρωπο επί γης. Κράτα γιεντέκ’. Βάστα γιεντέκ’. (Θοδωρής Κάκνας ή γιεντέκ’).





Ο Γιώργης
Πώς ξέφυγε άραγε απ’ την ακολουθία του Διονύσου και του Πανός και ξέμεινε στη Λήμνο; Θα είχε μάλλον την εύνοια κάποιου Ολύμπιου Θεού.
Ασβεστόλακκοι φρέσκιοι που βράζουν
κι ένα καλάθι κόκκινα σταφύλια απ’ του Βέργου
όπου η καρδιά.
Αρμιδιές για μουγγριά απ’ τα μουστάκια
δίνοι αμβύκων που ψύχουν το ρακί
απ’ τα μαλλιά.
Μυρωδιά από απύρι
φύκια στον άμμο
και γιαλαστιβιές
στον καρσιλαμά της πλατέας.
(Γιώργης Ντινενής ή Ταμπάκης).





Η χρυσή νεολαία του “Ηρακλή Ατσικής”
(Κείμενο και φωτογραφία του 2001)
Σημερινοί μαθητές και πρωταθλητές. Αυριανοί επιστήμονες, αγρότες τεχνίτες, ψαράδες. Μα ό,τι κι αν γίνουν είναι σίγουρο ότι θα πετύχουν, όπως πέτυχαν με το ποδοσφαιρικό τους ταλέντο να κατακτήσουν το βραβείο του νικητή, που είναι το κύπελο και το μετάλιο. Μιλάμε για την ποδοσφαιρική ομάδα του δημοτικού σχολείου της Ατσικής που διακρίθηκε και φέτος όπως και πέρισυ κατακτώντας το πρωτάθλημα των δημοτικών σχολείων της Λήμνου. Μόνο, διευκρινίζω, πως φέτος έφτασαν στον τελικό, αλλά έχασαν στα
πέναλτι από το δημοτικό σχολείο Μύρινας. Ο τελικός αγώνας έγινε στο γήπεδο της Μύρινας παρουσία των τοπικών αρχών, αλλά και του βουλευτή του νομού Φραγκλίνου Παπαδέλλη. Αξίζει να αναφέρω τη μεγάλη προσπάθεια και το ζήλο του δασκάλου Γιάννη Καλονίδη που με την καθοδήγησή του ήρθαν τα μεγάλα αποτελέσματα.
Οι μικροί μας πρωταθλητές είναι οι εξής από αριστερά
Πάνω: Γιώργος Χλαχλάς, Αλέκος Ζαϊμης, Δημήτρης Παραθυράς, Μανώλης Κιουρανάκης.
Κάτω: Ζαφείρης Βλαχόπουλος, Φώτης Κρίκης, Δημήτρης Κρίκης, Παρασκευάς Σάλιακας, Γιάννης Γαροφάλλου. Προπονητής, Γιάννης Καλονίδης.





Αγώνας εκτός έδρας
Αρχές της δεκαετίας του 70. Μια Κυριακή, συνοδεύοντας την ομάδα του χωριού, που έδινε αγώνα εκτός έδρας. Από αριστερά προς τα δεξιά: Ο αδικοχαμένος σε ναυάγιο Βασίλης Τραγάρας, ο Γιάννης Κατσώνης με γραβάτα, στο βολάν ο Βασίλης Σαράντης, δίπλα ο Στέργιος Δεληβασίλης, και πάνω στην οροφή του αυτοκινήτου ο Γιώργος Κολοκοτρώνης.





Το καμπαναριό
Μια φωτογραφία μπροστά στο επιβλητικό καμπαναριό του «Αγιο Γιώργη». Ακόμα δεν είχε κτιστεί ο περίβολος. Ο χωροφύλακας που φωτογραφίζεται είχε βαφτίσει στην Ατσική ένα παιδάκι που το λένε Αργύρη.

Δορίται η παρούσα φωτογραφία ως ενθίμιον της στρατιοτικής μου ζωής εις τον αγαπιτόμου κουμπάρο Κωσ/νον.
Χωρ/ξ
Ευτύχιος Νταουντάκης
Σ.Χ. Ατσικής τη 2/5/49





«Ηρακλής Ατσικής»
Δεκαετία του 60. Μια ακόμα ομάδα του θρυλικού Ηρακλή παρατάσσεται σε κάποιο γήπεδο της Λήμνου. Στυλ αγέρωχο, ηθικό ακμαιότατο, και ματιά αετίσια. Από αριστερά προς τα δεξιά: Γρηγόρης Αλεξούδης (Τσακίρης), Γιώργος Σαράντης, Βασίλης Σαράντης, Γιώργος Αρχοντίδης, Στέφανος Παλαιολόγου, Σάββας Κριαρής, Γιάννης Σκαφίδας, Γρηγόρης Αλεξάνδρου, ένας σμηνίτης, κι άλλος σμηνίτης, και στην άκρη ο Κώστας Κλωναρίδης.





Παραμονή τ’ Αγιαρμολά
Τότε που οι άνθρωποι διασκέδαζαν πραγματικά κι ας ήταν λιγοστά τα υπάρχοντα. Παραμονή του πανηγυριού και τα όργανα πήραν φωτιά έξω από το εκκλησάκι του Αγίου Ερμολάου. Παναγιώτης Τσεπέλιας βιολί, ο μακαρίτης τώρα Δημήτρης Πανέλας επίσης βιολί και ο Βλάσος Δεληβασίλης καθισμένος πάνω στο τραπέζι παίζοντας κλαρίνο. Διακρίνονται ο Νικόλας Κατσικάς και οι μακαρίτες Θεμιστοκλής Γαροφάλλου και Κωστής Ντινενής. Τα κοριτσάκια που φαίνονται στις άκρες καθώς και τα άλλα πρόσωπα, δυστυχώς δεν τα αναγνωρίσαμε.





ΗΡΑΚΛΗΣ ΞΥΚΗΣ
Ο Ηρακλής Ξύκης που διαμένει στην Αυστραλία. Ποιος είναι ο Ηρακλής Ξύκης, το γνωρίζουν όλοι όχι μόνο στην Ατσική αλλά και σε ολόκληρη τη Λήμνο. Ένας άρχοντας στη συμπεριφορά και στη γαλαντομία, ένας γενναιόδωρος άνθρωπος, που ο θεός τον έπλασε για να προσφέρει. Ναι, είναι ευλογημένος εκ θεού. Σε κάθε του ταξίδι στην αγαπημένη του Ατσική, γίνεται ο καλός Αγιοβασίλης των ταπεινών. Προσφορές τεράστιες στο γηροκομείο, στον «Ηρακλή», χρήματα για την υδροδότηση του νεκροταφείου, για εκκλησίες, σε φτωχούς, εδώ, εκεί, παντού. Είμαι βέβαιος ότι ούτε αυτός θυμάται. Κι αν θυμάται ποτέ δεν καυχιέται. «Ανήρ χρηστός αιδείσθαι φιλεί» λέει ο Ευριπίδης στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι, δηλαδή «ο έντιμος άνθρωπος συνηθίζει να είναι σεμνός - ντροπαλός». Ο Ηρακλής μας έστειλε ένα πολύ συγκινητικό γράμμα και μεταξύ άλλων, γράφει: «Το 1956 άνοιξα το πρώτο μαγαζί μου στην Τασμανία. Ήμουν ο πρώτος Λημνιός που κατοίκησε εκεί, μαζί με τον αδερφό μου τον Λευτέρη. Γρήγορα όμως έκανα προσκλήσεις στους Βλώταρους, Λούγκλους, Δασοπάτηδες, κ.α. Τώρα με τους απογόνους τους είναι περίπου 65, οι περισσότεροι Ατσικιώτες. Ζούνε στο πιο νότιο μέρος της Αυστραλίας. Εγώ τους άφησα και ζω στο Σίδνεϋ. Αισθάνομαι λίγο ένοχος γι’ αυτό. Είναι όλοι τους γνήσιοι Λημνιοί και σε παρακαλώ να τους στείλεις μερικές εφημερίδες…». Άνθρωπε Ηρακλή. Νά’σαι γερός.
Ο Ηρακλής Ξύκης ανάμεσα στους αείμνηστους γονείς του Βαγγέλη και Ματθίλδη, το 1982, σε ένα από τα ταξίδια του στη Λήμνο για να τους δει. Στην άκρη ο αείμνηστος κι αυτός τώρα, αδελφός του Τάσος.




Γεώργιος Κολτράς
Τον θυμούνται μόνο οι πολύ παλιοί, αφού πέθανε το 1944. Πρόσφυγας, από τα ιερά χώματα. Ήρθε το 1922 από την Καλλίπολη της ανατολικής Θράκης. Η μοίρα τον έφερε στην Ατσική όπου έκανε νέες ρίζες. Μπακάλης, ή αν θέλετε παντοπώλης. Το μπακάλικο οπως και το καφενείο μπορεί να χάνονται, αλλά όταν βλέπεις αυτά τα λίγα που έμειναν σκέφτεσαι ότι ίσως υπάρχει ακόμα ελπίδα, ίσως αναβιώσει κάποτε η αρχαία αγορά των κοινωνικών ανθρώπων. Παντοπώλης, ή αν θέλετε παντογνώστης. Αυτός που ήξερε τι κρύβει το κάθε σπιτικό. Που ήξερε να γράφει τα βερεσέδια, ακούγοντας τη κωδική φράση: «Στα μπαμπάκια». Που ήξερε να σβήνει τα βερεσέδια, να τραβά τεμπεσίρι, ρίχνοντας μόνο μια ματιά, χωρίς να χρειάζεται να ακούσει τίποτα. Μπακάλικο και οι ευωδιές του. Προπύργια αντίστασης στη λαίλαπα της λεγόμενης προόδου.
Γεώργιος Κολτράς, ένας γνήσιος μπακάλης. Είχε το μαγαζί του εκεί που είναι το κουρείο του Κόμνα του Σακαδέλλη. Χρησιμοποιούσε το λουξ για να το φωτίζει τις νύχτες. Γυναίκα του η Κυριακίτσα. Απέκτησε τέσσερα παιδιά, τα τρία εν ζωή. Ο Χρήστος, η Μαρία, ο Μίμης. Ο Μίμης μας έστειλε μια καταπληκτική φωτογραφία με την τάξη του σχολείου του (1948-1949), αλλά δεν μας έγραψε τα ονόματα των μαθητών γι’ αυτό δεν τη δημοσιεύσαμε ακόμα. Γεώργιος Κολτράς. Έξυπνο βλέμμα, αντρίκιες μουστάκες, ελληνικό ήθος. Αντί μνημόσυνου, απ’ τα παιδιά του.





Πανηγύρι στη Δάφνη, 1960.
Η νεολαία της Δάφνης διασκεδάζει. Νιάτα και ομορφιά Μερικοί παίζουν με τα πεπόνια μπροστά στο φακό. Από αριστερά προς τα δεξιά: Γιάννης Βαξεβανέρης, Νάσος Τραντής, Παναγιώτης Κουτσούκης, Γιάννης Κωμάκης, Νασούλα Βεκιαρέλη, Υψιπύλη Ζαβαλά, Παναγίτσα Φκιαρά και ο άτυχος δύτης Χρήστος Τραγάρας που πνίγηκε στη θάλασσα βουτώντας για σφουγγάρια. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Γιάννης Κωμάκης.





Το στόλισμα του επιταφίου
Αρχές δεκαετίας του 70. Μεγάλη Παρασκευή. Τα κορίτσια της Ατσικής στολίζουν τον επιτάφιο κατά το έθιμο. Πάνω σειρά, από αριστερά προς τα δεξιά: Ελένη Καϊτατζή, Όλγα Κάντζου, Μάγδα Σωτηριάδου, Μαρίνα Μακαρώνη, Στρατηγούλα Κομνηνίδου, η επόμενη δεν αναγνωρίστηκε, Ζωή Σοφιανού, Μαρία Ντινενή, Μαίρη Μισετζή, Δέσποινα Κατσώνη, Λευτερία Σοφιανού, Φανούλα Δεληβασίλη, Βαγγελιώ Καραγιάννη. Δεύτερη σειρά: Τούλα Τσεπέλια, Μαρία Λεκάνη, Σοφία Ναρλιώτη, Κρυσταλλία Σάλιακα, Θεανούλα Κάντζου, Κρυσταλλία Ζαϊμη, Μάλαμα Σουσαλή, Ξανθούλα Ζαϊμη, Σταυρούλα Φωτίου, Γεωργία Κοτσιναδέλη, Βαγγελιώ Καλατζή, Στέλλα Μισετζή, Ιφιγένεια Γκάνη, Έφη Γιωρνάρα, Φωτεινή Δασοπάτη, Ευγενία Σάλιακα, Στρατούλα Σωτηριάδου και μερικά κοριτσάκια που δεν τα γνωρίζουμε . Τη φωτογραφία αυτή μας την έδωσε η Μαίρη Μισετζή.
Οι πανέμορφες κοπέλες της Ατσικής. Μακρινοί απόγονοι των Λημνίων γυναικών της αρχαιότητας, αυτών που ενέπνευσαν το Φειδία για να φτιάξει το άγαλμα της Λημνίας Αθηνάς, το οποίο βρίσκεται στο μουσείο της Δρέσδης. Το άγαλμα αυτό το έφτιαξε ο Φειδίας κατά τα έτη 451/450 και 448/447 π.Χ. λίγο πριν την οικοδόμηση του Παρθενώνα, βρισκόταν δε βορειοανατολικώς των προπυλαίων. Ο γιατρός γυναικολόγος κ. Χρήστος Τσούτσιος, που υπηρέτησε τη θητεία του στο 590 τάγμα πεζικού στο Λειβαδοχώρι, βρήκε στην εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη υλικό για τη Λημνία Αθηνά και μας το έστειλε. Η Λημνία Αθηνά λοιπόν είχε « κεφαλή με κυματοειδείς βοστρύχους επί της όλης κόμης, αντί κράνους διά να μην κρύπτεται το κάλλος της θεάς, οξέα χαρακτηριστικά προσώπου, υπεράνω δε όλων η αυστηρά και πνευματώδης έκφρασις. Κυριαρχεί το απαλόν των παρειών και το σύμμετρον της ρινός, κατά Λουκιανόν. Εξυμνήθη ως Αθηνά η ειρηνική». Όμορφες και ειρηνικές και οι κοπέλες της Ατσικής φέρνουν στο νου τους στίχους του Εγγονόπουλου:
«Έχουν οι γυναίκες που αγαπάμε
θεία την ουσία
κι όταν στην αγκαλιά μας τις κρατάμε
με τους θεούς και μεις
γινόμαστε ένα».





«Σχολικόν ενθύμιον»
Ατσική, σχολικό έτος 1961-62. Μια σπάνια φωτογραφία που μας προμήθευσε η Νούλα Μαλιάκα.
Από αριστερά προς τα δεξιά. Πάνω σειρά: Γιώργος Τραγάρας, Άγγελος Καραυγουστής (?), Γιώργος Καισάρειος (?), Βάϊος Βασιλάρας, Γιώργος Κολυφέτης, Κώστας Ξυδέας, Χρήστος Ζωνάρας, Βασίλης Μπουδρός, Δημήτρης Δασοπάτης, Αντώνης Σοφιανός, Λευτέρης Λούγκλος, Δημήτρης Χλαχλάς, Αντώνης Κακμής, Νίκος Στεφανιδάκης, Γιώργος Φούντος, Θανάσης Καλονόματος. Δεύτερη σειρά: Σταύρος Κομνηνίδης, Δούκας Δεληβασίλης, Σάββας Καραγιάννης, Κώστας Ματζώρος, Μπάμπης Τσαπτσαλής, Παντελής Μαυρουδής, Γιάννης Λιμάνης, Βασίλης Τραγάρας, Βασίλης Φωτίου, Τάσος Κλωνάρης, Αντώνης Φωτηλάργιας, Παναγιώτης Κάντζος, Χρήστος Τσιμπλιαρέλλης, Κώστας Ντινενής, Μπάμπης Μουστάκας, , ο επόμενος δεν αναγνωρίστηκε, Γιώργος Καλατζής, Γιάννης Διαματάρης. Τρίτη σειρά: Βασιλική Χαρκότσικα, Σονούλα Αποστολέρη, Ζωή Σοφιανού, Μπέλα Κλωναρίδη, Φανή Καφετζή, Κωστούλα Τροχαλή, η δασκάλα τους η κυρία Φωφώ, Κατερίνα Αμάραντου, Τούλα Παντελαρούδη, Σούλα Λούγκλου, Ελένη Τσελεπή, Φιλιώ Τραγάρα, Σοφία Γιαννέρη. Τέταρτη σειρά: Πόπη Ζαζάκου, Νούλα Μαλιάκα, Αρετή Στεφανιδάκη, Μαρίκα Καλονόματου, Ξενούλα Παχνέλα, Τασούλα Φούντου, Λευτερία Κουμπουρλή, Δέσποινα Αποστολέρη.





Αποκριές στην Ατσική (Ι)
Καθαρά Δευτέρα του 1967. Ο Κώστας Χλαχλάς (φουρτούνος) ντυμένος κύριος της πόλης και ο Αντώνης Φωτηλάργιας μεταμφιεσμένος σε δεσποινίδα, έχουν στολίσει ένα κάρο και δίνουν την παράστασή τους στην πλατεία της Ατσικής. Φωτογραφία της Νούλας Μαλιάκα.





Αποκριές στην Ατσική (ΙΙ)
Την ίδια καθαρά Δευτέρα. Ο χορός άρχισε μέσα στο δρόμο. Από αριστερά προς τα δεξιά: Βαρβάρα Κουκουλήθρα, Νίκος Σκαφίδας, Μαρία Κουκουλήθρα, Λίτσα Κουκουλήθρα – Λαγού, Κώστας Κομνηνίδης, Αντώνης Γιαννάς, Σοφία Λούγκλου, Βαγγέλης Γιαννέρης, Νούλα Μαλιάκα, Νίκος Κουκουλήθρας (ο Πικεφής) και Αντώνης Φωτηλάργιας. Ο μικρός της φωτογραφίας είναι ο Γιώργος Σκαφίδας. Τη φωτογραφία μας την προσέφερε η Νούλα Μαλιάκα.





Οδυσσέας Κακιάδης
Ο «Αμερικάνος» Οδυσσέας Κακιάδης που το όνομά του είναι γραμμένο στους ευεργέτες της εκκλησίας. Τα στασίδια του «Αγιο Γιώργη» φτιάχτηκαν με χρήματα που έστειλε από την Αμερική. Τη φωτογραφία την αφιερώνει στους μακαρίτες τώρα, Κωστή και Αγγελικώ Ντινενή.
Στο Κώστα και Αγγελικό για ενθύμιο. Η δική σου φωτογραφία Κώστα δε μεγαλώνει γιατί είναι πολύ σκοτεινή και έχει σπάσει. Οδυσσεύς 8/4/37





Παναγιώτης Ίμβρος ή καροποιός
Καροποιός. Ποιητική λέξη, σαν να λέμε βροχοποιός, σαν να λέμε φωτοποιός. Ποιος απ’ τους νεότερους ξέρει τι θα πει η λέξη!!! Ποιος είχε την ευτυχία να ζήσει αυτόν τον κόσμο που έφυγε και απομεινάρια του ξαφνικά φανερώνονται μπροστά μας, σαν ψήγματα χρυσού, όπως είναι αυτή η φωτογραφία, ή ένα κάρο που γερνάει εγκαταλελειμένο σε κάποια αποθήκη ή αλύπητα στο ύπαιθρο. Η φωτογραφία. Μονάκριβος ο φακός, πολύτιμος.
Τίποτα δεν πάει χαμένο. Πού είναι όμως όλα αυτά τα ωραία, τα χρηστικά, τα άγια επαγγέλματα; Τα επαγγέλματα που προσέφεραν χειροπιαστές υπηρεσίες στον οικογενειάρχη βιοπαλαιστή; Πού είναι τα τεχνιτάκια, τα μαστοράκια όλων αυτών των επαγγελμάτων; Πού είναι οι καροποιοί, οι τενεκετζήδες, οι σαγματοποιοί, οι γανωματήδες, οι κατσίβελοι ή σιδεράδες, οι καρεκλάδες, οι λούστροι, οι τσαμπάσηδες ή ρετσπέρηδες. Πού είναι τα μπουλούκια, οι θίασοι, οι περιοδεύοντες παλαιστές, οι πεχλιβάνηδες, οι κλόουν; Δεν υπάρχουν. Υπέκυψαν στην λέαινα της ανάπτυξης, στο θηρίο της αναγκαιότητας. Τι βλέπουν σήμερα όσοι ανοίγουν την τηλεόραση στα τρέχοντα σήριαλ; Κουστουμαρισμένους λελέδες διευθυντές επιχειρήσεων, γκόμενες καλοντυμένες δήθεν στελέχη επιχειρήσεων, τσογλανάκια αρπακτικά γραμματισμένα δήθεν, όμως στην πραγματικότητα βαθύτατα κοινωνικώς αμόρφωτα, που το μόνο τους όνειρο είναι πώς θα πλουτίσουν με κάθε τρόπο.
Συγγνώμη Παναγιώτη που παρασύρθηκα, το αφιέρωμα είναι για σένα. Η φωτογραφία αυτή είναι ένας ύμνος στον απλό άνθρωπο της εργασίας και στα λεγόμανα «επιτηδεύματα» που χάθηκαν. Στο άκρο δεξιά ο Παναγιώτης, από τα Πάμφιλα της Λέσβου. Ο Καλόκαρδος Παναγιώτης που έγινε δικός μας. Που παντρεύτηκε τη Σοφία Σουσαλή από το Κοντοπούλι και αλλάζοντας επάγγελμα ασχολήθηκε με το εμπόριο. «Εδώδιμα – αποικιακά, Παναγιώτης Ίμβρος». Που πρόκοψε, που μεγάλωσε τις δουλειές του. Που συνεχίζουν τα παιδιά του, Ασημάκης και Μαρία. Εμένα όμως εκείνο που με συγκινεί από όλα αυτά είναι ο τίτλος. ΚΑΡΟΠΟΙΟΣ. Νά’ σαι καλά Παναγιώτη Καροποιέ.




Η αείμνηστη Ελευθερία Καψιδέλη.




Τα πειραχτήρια. Χρήστος Κατσώνης και Σάββας Μοσχέλιας ή γκεργκέτσος. Αείμνηστοι.Στην πλατεία της Ατσικής.
«Ήρωες δεν πεθάνατε
ζήτε μακριά στα ξένα
σας συνοδεύ’ ο Τραντάφλος ο Κοσμάς
κι ο δράκος ο Παχνέλας»
Αυτό το τετράστιχο το «πέταξε» ο Χρήστος Κατσώνης, όταν κάποιος καταθέτοντας στεφάνι ξέχασε τα λόγια και έλεγε συνέχεια «ήρωες δεν πεθάνατε….».





Σούλα και Βασίλης Λούγκλος. Τα αδερφάκια.




Θόδωρος Μπελίτσος. Χημικός, ιστορικός, μεγάλος συγγραφέας. Αλλά προπάντων δικός μας, σεμνός, ταπεινός, καλός άνθρωπος.




Λήμνιοι «αεί παίδες»
Αρχές της δεκαετίας του 60. Όλη η Λήμνος είχε προετοιμασθεί να υποδεχθεί τον υπουργό Κωνσταντίνο Τσάτσο. Μαζί και η ποδοσφαιρική ομάδα, ο «Ηρακλής Ατσικής». Μην πάει ο νους σας σε τίποτα κομματικές συγκεντρώσεις, ή σε φανατισμούς. Η Λήμνος ξεχασμένη απ’ όλους, θεώρησε μεγάλη τιμή να την επισκεφθεί ένας υπουργός και ανταπέδωσε την τιμή με το μαζικό καλωσόρισμα. Ίσως να άφηναν να εννοηθεί πως θα είχε καλύτερη αντιμετώπιση από το κράτος. Όχι πως η νεολαία που βλέπετε στη φωτογραφία είχε ψευδαισθήσεις. Φαίνεται απ’ το χαμόγελό τους κι απ’ την αγέρωχη στάση τους. Μια εκδρομούλα έκαναν τα παιδιά μέχρι το αεροδρόμιο. Ο διάδρομος προσγείωσης ήταν στρωμένος με τις ίδιες τρυπητές λαμαρίνες που φαίνονται στη φωτογραφία. Ο διάδρομος που τους προσγείωσε έπειτα η ζωή, ήταν στρωμένος μάλλον με αγκάθια. Οι περισσότεροι ξενιτεύτηκαν, όλοι εργάστηκαν σκληρά, αλλά κανείς δεν χρειάσθηκε να παρακαλέσει για τίποτα, κανένα υπουργό. Διακρίνονται στη φωτογραφία: Λευτέρης Ζαζάκος, Φώτης Τρυφερής, Διαμαντής Κουκουλίθρας, Τάσος Τσελεπής, Παναγιώτης Γιωρνάρας, Περικλής Γαρυφάλλου, Κώστας Χλαχλάς (το κεφάλι του), ο αείμνηστος Γρηγόρης Σαλαμουσάς, Κόμνας Βλώταρος , Στέφανος Καλατζής, Αντώνης Γιωρνάρας, και (μάλλον) ο Νίκος Καρασταμάτης. Επικεφαλής της ομάδας ο αείμνηστος Κώστας Αχιλαδέλλης. Δίπλα η ομάδα του Βάρους, “Ερμής”. Αναγνωρίζεται στο τέλος ο μικρός τότε, Χρήστος Μπίνος.





Ηρακλής Ατσικής
Τέλη της δεκαετίας του 50. Μια από τις ισχυρότερες ομάδες που είχε ποτέ ο «Ηρακλής» παρατάσσεται με φόντο τον καλαμιώνα του παπα – Χαράλαμπου, μέσα στο γήπεδο της Ατσικής για την καθιερωμένη φωτογραφία, κάποια Κυριακή. Καμαρώστε παράστημα, λεβεντιά, περηφάνεια. Από αριστερά προς τα δεξιά. Βασίλης Σαράντης, ο πρόωρα χαμένος, αείμνηστος Μιχάλης Κριαρής ο επίσης πρόωρα χαμένος αείμνηστος Παναγιώτης Κιουρανάκης, Ζαφείρης Κριαρής, Γιώργος Αρχοντίδης, Σάββας Κριαρής, Παναγιώτης Καρασταμάτης, Φώτης Τραγάρας, Αντώνης Ταμβάκης, ο επίσης πρόωρα χαμένος, αείμνηστος Πάρις Παντελαρούδης που ήταν και ο Βενιαμίν της ομάδας, και Γιάννης Συκιώτης. Την φωτογραφία αυτή μας την προμήθευσε ο Σάββας Κριαρής. Σημειωτέον ότι στην ομάδα έπαιζαν τέσσερα αδέλφια Κριαρήδες. Εκτός από τους τρεις που αναφέρθηκαν, έπαιζε και ο Κώστας Κριαρής που ήταν αναπληρωματικός τερματοφύλακας.





Η Ατσική στον Ιερό Λόχο
Η παλληκαριά της φυλής απ’ την Ατσική στη Μέση Ανατολή, μαζί με τους νεαρούς τότε και αείμνηστους τώρα, Θανάση Μπατάλη και Αγοραστό Ντινενή. Δόξα και τιμή.




Ο αείμνηστος φιλόλογος και συγγραφέας Τάσος Καψιδέλης.




Ώρα για «πεκουρασά»
Κατά τις 11 πριν το μεσημέρι. Ο ένας γύριζε απ’ το τσάπισμα, ο άλλος μόλις είχε βρει κάτι ωραία καλάμια να τα κάνει αχινολόγους. Λίγο πριν πάνε για φαγητό. Ώρα για μια ανάσα ένα τσιγαράκι και λίγη κουβεντούλα. Είναι και οι δύο ιερείς, ο ένας στο ναό της Δήμητρας και ο άλλος στο ναό του Ποσειδώνα. Κι απίθωσαν κάτω και τα παράταιρα άμφιά τους, που δηλώνουν το αξίωμα που κατέχουν. Το τσαπί και τους υποψήφιους αχινολόγους, τα καλάμια. Τα οποία κατά μια σύμπτωση μεγαλειώδη κλείνουν το δρόμο που οδηγεί στο κοιμητήριο της Ατσικής. Ο Σταύρος Μαλιάκας και ο Κωστής Τραγάρας σε ένα ασκηνοθέτητο θέατρο, μια μεγάλη παράσταση που λέγεται «η πραγματική ζωή των πραγματικών ανθρώπων».





Κώστας Λάζος
Η Ατσική έχει πια ένα αξιόλογο ψάλτη

«Την εκκλησία την αγαπώ, τα εξαπτέρυγά της, τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες, με τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες και κάθε των κινήσεών των σοβαρό ρυθμό» λέει ένα ποίημα του Καβάφη. Και ο Καντίνσκυ ο μεγάλος Ρώσος ζωγράφος είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι στους παλιούς ορθόδοξους ναούς, τα πάντα, η λειτουργία, η διακόσμηση, η εκφώνηση, η ψαλτική, η κίνηση των ιερέων, τα πάντα ήταν ομόλογα, δηλαδή υπάκουαν σε ένα και μόνο ρυθμό. Όσο λοιπόν κι αν η θρησκεία είναι εσωτερική υπόθεση του καθενός, δεν γίνεται να μην αναγνωρίσει κανείς τη σημασία που έχει για τους πιστούς, η ατμόσφαιρα που υπάρχει μέσα σε ένα ναό.
Όποιος εκκλησιασθεί στον «Άγιο Γεώργιο» της Ατσικής, θα νιώσει αμέσως την ποιότητα της ψαλτικής του Κώστα Λάζου. Ο Κώστας Λάζος εκτελεί χρέη ψάλτη τα τελευταία χρόνια, μετά το θάνατο του αείμνηστου Γιώργου Μακρίδη. Διαθέτει μια πλούσια και ζεστή φωνή, με μεγάλη μελωδικότητα, η οποία δημιουργεί κατανυκτική ατμόσφαιρα. Έχει κανείς την εντύπωση ότι ακούει αυτούς τους περίφημους ψάλτες των Αθηνών, παρ’ ότι δεν σπούδασε τη ψαλτική, αλλά την έμαθε «από μικρός, εξ’ ακοής» όπως λέει ο ίδιος. Ο Κώστας Λάζος κατάγεται από το Θάνος όπου γεννήθηκε στα 1925 και είναι παντρεμένος με την Ατσικιώτισσα Ελευθερία Κουτσογιάννη. Είναι συνταξιούχος δημόσιος υπάλληλος του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών. Υπηρέτησε στη Μύρινα, στη Μυτιλήνη και στη Βέρροια. Από το 1983 είναι μόνιμος κάτοικος Ατσικής. Είναι ένας γλυκός άνθρωπος, μειλίχιος, φιλοσοφημένος και άκρως κοινωνικός που του αρέσει στο λόγο του να χρησιμοποιεί ρητά κυρίως από την Αγία Γραφή. «Και βήμα ποδός και γέλως οδόντων, άνθρωπον αγγέλλουσιν», είπε μόλις είδε ένα γελαστό συγχωριανό. Ή «κάτοπτρον νου οίνος εστί» για έναν άλλον που τα είχε μισοπιεί.
Η Ατσική εδικαιούτο ενός καλού ψάλτη και τον απέκτησε. Ίσως αυτό να αποτελέσει κίνητρο για να εκκλησιάζονται περισσότεροι άνθρωποι. «Τις ο ποιών το θέλημά μου; Ο εκπλήττων μου τας ακοάς» για να χρησιμοποιήσουμε και μεις ένα ρητό της Αγίας Γραφής. Και συ φίλε Κώστα εκπλήττεις τας ακοάς μας.





«Ηρακλής Ατσικής»
Όρθιοι από αριστερά. Μουνδράκης, Γκαράλης, Σαράντης, Λαγός, Μπαϊράμης, Μπεκρής, Κουκουλίθρας, Κιουρανάκης. Καθιστοί. Μαυράκης, Ψυρούκης, Κρίκης, ένας στρατιώτης, Νικολάου, Κάντζος, Αποστόλου.





Οι φίλοι του Συλλόγου Ατσικιωτών, Χρήστος Καφαλτής, ακορντεόν, Γιάννης Κεχαγιάς, λύρα, (Από την Πλάκα και Παναγιά, αντίστοιχα).




‘’ΗΡΑΚΛΗΣ ΑΤΣΙΚΗΣ’’
Η ομάδα του ονείρου. Γενιές και γενιές Ατσικιωτών χάρηκαν την κυανόλευκη ομάδα τις Κυριακές το απόγευμα. Γενιές και γενιές παιχτών έκαναν όνειρα καριέρας ποδοσφαιρικής ή έστω μιας αξιοπρεπούς εμφάνισης, μπροστά στα ερωτικά μάτια των κοριτσιών. Παλιά ήταν από τις λίγες ευκαιρίες ψυχαγωγίας, ατομικής ή συλλογικής περηφάνειας. Τώρα οι σύγχρονες σειρήνες πολλές. Όμως όσο κι αν άλλαξαν οι καιροί, η ομάδα του Ηρακλή πάντα θα συγκινεί τους Ατσικιώτες. Ποιός είναι ο Ηρακλής σήμερα; Στη φωτογραφία διακρίνονται:
ΟΡΘΙΟΙ (από αριστερά) : Μουδράκης Θεμιστοκλής, Λαγός Παναγιώτης, Μπεκρής Ιωάννης, Βελιώτης Γεώργιος, Παντελαρούδης Γεώργιος, Μπαϊράμης Κωνσταντίνος, Σαράντης Νικόλαος, Καισάρειος Αθανάσιος. ΚΑΘΙΣΤΟΙ (από αριστερά) : Κoτσαπλής Κωνσταντίνος, Νικολάου Θωμάς , Μαυράκης Κωνσταντίνος, Κρίκης Βασίλειος , Αποστόλου Βασίλειος , Κουκουλίθρας Αθανάσιος.
Προπονητής : Κουκάκης Δημήτριος
Ακόμη στην ομάδα παίζουν οι : Ψυρούκης Κωνσταντίνος , Κάντζος Θεοφάνης , Κρίκης Ευστράτιος ,
Βελιώτης Κωνσταντίνος, Μαμαλούκας Δημήτριος, Γκαράλης Κωνσταντίνος, Ελευθεράκης Δημήτριος.
Πρόεδρος της ομάδας ο Mιχάλης Χρυσάφης.





Μια φωτογραφία αξίζει όσο 1000 λέξεις λέει μια κινέζικη παροιμία.
Σωτήριον έτος 1966. Γυμναστικές επιδείξεις του δημοτικού σχολείου Ατσικής, στο γήπεδο. Πέμπτη και έκτη τάξη.
Δάσκαλος ο Αγοραστός Γραγράς. Διακρίνονται στη φωτογραφία: Γιώργος Βαταλίδης, Σαράντος Χλαχλάς, Σταύρος Τραγάρας, Μπάμπης Κλωνάρης, Τασούλα Μουστάκα, Φωτεινή Τσιμουρή, Μάλαμα Σουσαλή, Γιώργος Κριαρής, Φώτης Κιουρανάκης, Νίκος Καραυγουστής, Μαρούλα Μαυρουδή, Νίκος Ζαϊμης, Τασούλα Κάντζου, Μαρία Κουκουλήθρα, Νίκος Βλαχόπουλος, Βασιλεία Ναρλιώτη, Βάιος Τσεπέλιας, Αχιλλέας Αρχοντίδης, Τούλα Τραγάρα, Φωτεινή Ξύκη, Μαρίκα Παπλωματά.







Βλάσος Δεληβασίλης
Ένας ζωντανός θρύλος του κλαρίνου
Ο Βλάσος Δεληβασίλης γεννήθηκε το 1920 στην Ατσική. Από μικρό παιδί το όνειρό του ήταν να μάθει να παίζει κλαρίνο. Το 1938 άρχισε να παίρνει μαθήματα στον περίφημο κλαρινιτζή της εποχής εκείνης τον Γιάννη Παντζιαρά από τον Κορνό. Στον Κορνό ο Βλάσος έμεινε περί τους 7 μήνες, όπου έμαθε τα βασικά. Συνέχισε μόνος του, ώσπου τελειοποιήθηκε. Ήταν τόση η αγάπη του για το όργανο αυτό, που δεν το αποχωριζόταν ποτέ. Το είχε μαζί του και στο στρατό. Το 1940 στην κατάρρευση του μετώπου βρέθηκε στην Πάτρα. Εκεί που έπαιζε ένα βράδυ σε ένα καφενεδάκι, τα Γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν την πόλη, και ενώ όλοι έφυγαν έντρομοι για να κρυφτούν, ο Βλάσσος συνέχιζε να παίζει σαν να μην συνέβαινε τίποτα.
Για δεκαετίες ήταν το πρώτο αστέρι στη Λήμνο, διασκεδάζοντας γεννιές και γεννιές Λημνιών. Η κομπανία του ήταν ξακουστή για χρόνια. Συνεργάστηκε με πληθώρα Λημνιών καλλιτεχνών, όπως τον Μαρινάκη (βιολί) τον Μαυράκη (κιθάρα), τους Τσαντήδες, τους Πανέληδες. Και βέβαια γυιός του είναι ο γνωστός σε όλους μας Στέργιος Δεληβασίλης, βιρτουόζος του ακορντεόν και του αρμόνιου. Ο Βλάσος Δεληβασίλης σταμάτησε να παίζει όπως λέει ο ίδιος, όταν βγήκαν τα “μηχανήματα”, δηλαδή όταν εφαρμόσθηκε ο ηλεκτρισμός στα όργανα. “Εγώ σεβόμουν τον κόσμο, ήθελα να τον ψυχαγωγήσω, όχι να τον διώξω” και “εάν έβαζα ηλεκτρισμό στο κλαρίνο, θα τους έστελνα όλους στο Δαφνί”. Ο Βλάσος Δεληβασίλης είναι ένας ευπατρίδης της μουσικής, ένας ρομαντικός καλλιτέχνης, που η μεγάλη σεμνότητά του, καταπλήσσει. Έχει άποψη για τη μουσική, δεν είναι ένας απλός οργανοπαίχτης. “Από τότε που βγήκαν οι παλιοκρατούνες, χάλασε η μουσική”, λέει για τα ηλεκτρικά μπουζούκια, με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Είναι τιμή για την Ατσική που γέννησε ένα τέτοιο καλλιτέχνη. Και είναι πολύ τυχεροί οι πιο παλιοί, που άκουσαν το παίξιμό του.
Φωτογραφία: Δεκαετία του 50. Κομπανία στην Ατσική Λήμνου. Από αριστερά Παναγιώτης Τσεπέλιας βιολί, Σταμάτης Κριαρής σαντούρι, Βλάσος Δεληβασίλης κλαρίνο, Φωκίων Γκάνης ακορντεόν. Ο μικρός είναι ο Στέργιος Δεληβασίλης.





Βλάσος Δεληβασίλης κλαρίνο, ο γιος του Στέργιος Δεληβασίλης ακορντεόν, και άλλοι μουσικοί σε γάμο.




Δήμος Τράνταλος.




Γιορτή Παναγιάς Τρύγης. Αρτοκλασία. Φώτης Κλάψος, Βασίλης Παραθυράς, κ.α.



Ο Ατσικιώτης βυζαντινολόγος Παναγιώτης Χαρανής




Η μορλαδία
Έτος 1936. Κάποιος «αμερικάνος» μάζεψε την μορλαδία που έπαιζε και την απαθανάτισε. Ιερή αθωότητα, ανέφελα μέτωπα, χαμόγελα γάργαρα νερά. Με τα υφαντά παντελονάκια τους, τα φτωχικά πουκαμισάκια τους, τις ναυτικές φανέλες τους και τα ξυπόλητα ποδαράκια τους. Νάτα τα λεβεντόπαιδα της Ατσικής. Από αριστερά, πάνω σειρά: Κώστας Πανέλας, Στρατής Απίκος, Γιώργος Γραγράς, Παναγιώτης Καρατζάς, Αιμίλιος Τσουβελεκάκης, Αγοραστός Γραγράς, +Χρήστος Ψαλτάκης, Κόμνας Σακαδέλλης, Κώστας Τσουβελεκάκης, Φώτης Κλάψος, Αθανάσιος Κατσαρός. Κάτω σειρά: Γιώργος Γιαννάς, +Γιώργος Τσουβελεκάκης, Χρήστος Κολτράς, +Ορέστης Ζαϊμης, Ρήγας Γραγράς, Σπύρος Μυρμήγκιας, Παύλος Αλεξάνδρου, Θεόφιλος Πανέλας.




Η μετεκπαίδευση
1939. Κλήση των εφέδρων για μετεκπαίδευση, αφού τα σύννεφα του πολέμου πλησίαζαν. Από την Ατσική, στη Μακεδονία. Μεγάλοι πια, κοντά στα τριάντα, οι πιο πολλοί με γυναίκα και παιδιά. Μια αναμνηστική φωτογραφία και έμειναν στους αιώνες. Όρθιοι από αριστερά: Αχιλλέας Μαχαιράς, Θανάσης Καλογιάννης, Βαγγέλης Δασοπάτης, +Κώστας Ταχίνος, +Φώτης Γιαννούλας, +Σάββας Σαλαμουσάς, Νικόλας Σιδεράς, +Κώστας Τραγάρας, +Χαράλαμπος Μπράιμος, +Τριαντάφυλλος Σπυριδέλλης. Καθιστοί: +Χρήστος Τσιμπλιαρέλλης, +Γαρόφαλλος Μουστάκας.





Ηρακλής Ατσικής
Δεκαετία του 70. Μια ακόμα ομάδα του Ηρακλή Ατσικής. Μεταδίδει κι αυτή το ρίγος της συγκίνησης, όπως όλες οι ομάδες του Ηρακλή. Όρθιοι από αριστερά: Νίκος Παντελίδης (πρόεδρος), Νίκος Βλαχόπουλος , Κώστας Μπιτσάκης, Νίκος Μουστάκας, Κώστας Χλαχλάς, Στρατής Τράνταλος, Μπάμπης Κλωνάρης και ο μακαρίτης Απόστολος Φρεμεντίδης (έφορος). Καθιστοί: Θανάσης Κολυφέτης ή Τάμης, Χρήστος Μαχαιράς, ο τερματοφύλακας από τον Αγιοδημήτρη, ένας παίχτης από το Καρπάσι και Νίκος Κουκουλήθρας.





Απόστολος Οικονόμου



Ο γείτονας
Βγαλμένη απ’ το σεντούκι η λέξη. Εκεί που φυλάγονται και οι άλλες, όπως σύντροφος, φίλος, αδερφός. Έννοιες διαρκείς, ασυμβίβαστες, αιώνιες. Οι καταποτήρες της πόλης εδώ δεν έχουν πέραση. Ο γείτονας και η σκεπή, πες το ίδιο πράγμα. Ανταύγειες καλοσύνης στο φως του καλοκαιριού. Κι ο καπνοδόχος σημάδι της εστίας και της πυράς. Κι ο γείτονας, καλογείτονας, ο φρυκτωρός της ιερής φωτιάς.
Καλημέρα γείτονα. (Δημητρός Λεκάνης, ο καλός γείτονας).





Ώρα για καφεδάκι
Και για ξεμέτρημα βεβαίως. Είναι αυτό που αξίζει. Ο καφές είναι απλώς η αφορμή. Τι κι αν της ύπαρξής τους ξόδιασαν τα πλούτη! Η θλιβερή στιγμή των σιωπών ποτέ δεν θα έρθει. Ακούστε την ποιητική, απταίστως, σαν δεκαπεντασύλλαβος βαθέων αισθημάτων. Και θα παρελάσει ένστολο και σημαιοφόρο, εν χορδαίς και οργάνοις το χάλκινο γένος των ανθρώπων. Αφήστε τους ανόητους να νομίζουν πως χάθηκε. (Αρετή Τραγάρα, Αγγελική Βασιλάρα, οι γειτόνισσες).





Παναγιώτης Χαρκότσικας ή Κουκουές
Ένας καλός άνθρωπος. Ένας θυμόσοφος, που ανεμίζει τις παντιέρες του, κατακόκκινες σαν το αίμα του. Με χιούμορ που σπάει κόκκαλα, με καλοσύνη αγίου, με απλότητα παιδιού. Που τραγουδά για την Αγιασοφιά, αλλά και για το αγαπημένο του χωριό, το Κατάλακκο.

«Καρόφαλο Καταλακκ΄νό
σαν ανοιξιάτικο ζουμπούλι
πρώτα σ’αγάπομνε κρυφά
τώρα το μάθαν ούλοι

Θε μου του Καταλάκκου τα βουνά
Θε μου χαμήλωσέ τα
να διω τα μάτια π’ αγαπώ
και πάλι ψήλωσέ τα».





Η τάξη του 1938
Αυτή τη φωτογραφία μας την έστειλε από τη Νέα Υόρκη ο Στρατής Απίκος, με την σημείωση: «Σας στέλνω μια παλιά φωτογραφία που την έχουν βγάλει το 1938 στο παλιό σχολειό. Εγώ ήμουν 9 χρονών τότε. Σε αυτή τη φωτογραφία είμαι και εγώ μέσα αλλά δεν μπορώ να γνωρίσω κανένα άλλον. Είμαστε όλοι, η…. κρέμα της Ατσικής. Εάν μπορείτε να τη μεταχειριστείτε στην εφημερίδα σας, θα είναι καλά».
Ναι αγαπητέ φίλε Στρατή θα τη μεταχειριστούμε και θα είναι καλά και άγια και σε ευχαριστούμε θερμά. Παρά τις τεχνικές ελλείψεις της, 1938 γαρ, μπορεί κάποιος που τότε ήταν παιδάκι, να αναγνωρίσει τον εαυτό του μέσα. Τι κι αν τώρα όλα αυτά τα παιδάκια θα είναι ηλικιωμένοι άνθρωποι. Τα παιδιά παντού και πάντα είναι παιδιά. Κοιτάξτε τα γέλια τους, την κίνησή τους, τις πόζες τους, την παιχνιδιάρικη και πειραχτική διάθεσή τους. Τα καλά παιδιά της Λήμνου.





Η τάξη του 1950
Αρχές της δεκαετίας του 50. Μια τάξη από Ατσικιωτάκια, με τους δασκάλους τους. Αυτά είναι πιο σοβαρά, σαν να ήξεραν ότι η φωτογραφία τους μετά από 50 χρόνια θα έμπαινε σε εφημερίδες. Την φωτογραφία μας την έστειλε ο Μίμης Κολτράς από την Έδεσσα. Τους μαθητές τους αναγνώρισε, αν και όχι όλους, ο Χρήστος ο Δεληγιάννης. 1η σειρά από αριστερά: Μίμης Κολτράς, Νίκος Σουρλάς, Κοσμάς Σπυριδέλλης, 4ος;, Μιχάλης Βλάχος, Όμηρος Γιαννάς, Φώτης Τραγάρας, Σταύρος Τσαπτσαλής, Κώστας Γιαννούλας, Άγγελος Δεληβασίλης, Γιάννης Κομνηνίδης, Τάσος Μελοχής, Τάκης Ταμβάκης, Απόστολος Τραγάρας. 2η σειρά: Ελισσάβετ Κατσώνη, Λεμονιά Βλώταρου, Γιάννης Δασοπάτης, Ευριπίδης Αλεξούδης, Αντώνης Λούγκλος, Δημήτρης Πανέρας, Χρήστος Δεληγιάννης, 8η; Αντώνης Καρασταμάτης ;, Ελισσάβετ Συκιώτη, Θυμούλα Λούγκλου, Φωτεινή Σιμιτσή, 14η;.
3η σειρά: Ελένη Σαράντη, Ελένη Αρχοντίδη, Ερμιόνη Μουστάκα, Μαρίκα Καρασταμάτη, 5;, 6η;, Ελένη Γεωργαλά, Φωτεινή Τρυφερή, 9η;, Φρόσω Σοφιανού, Ανδρούλα Καγκαλή, Αντώνης Ανδριώτης;. Στο κέντρο: Ο δάσκαλος Βρέντας με τη γυναίκα του δασκάλα κα Βρέντα και την κόρη τους και ο δάσκαλος Καράκοτης. 4η σειρά: Βαγγελιώ Πασχάλη, Ανδρούλα Αβρακιώτη, Σταυρούλα Καισάρειου, Τόλη Ματζώρου, 5η;, Ελένη Ραμαντάνη. 5η σειρά: Μαρία Σουρλά, 2η;.




Πρωτομαγιά
Μια πρωτομαγιά της δεκαετίας του 60 στους μύλους, εκεί που είναι τώρα το στρατόπεδο. Από αριστερά στην πρώτη σειρά: Λευτέρης Ζαζάκος, Βασίλης Μπουδρός, Γιάννης Χλαχλάς, Γιάννης Καισάρειος και όρθιος με το μπυράλ ο Άγγελος Καραυγουστής. Δεύτερη σειρά: Διαμαντής Κουκουλήθρας με τη γραβάτα, Χρήστος Τραγάρας ή ξτουφούδ’ . Ξαπλωμένοι: Γαρόφαλλος Κατσώνης, Κώστας Χλαχλάς, Νίκος Κουκουλήθρας, Βασίλης Φωτίου. Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Άγγελος Καραυγουστής.





Παναγιώτης Μπουδρός (Ατσική).




Αργύρης Αποστόλου (Ατσική).




Νίκος Λάδης (Ατσική).




Βαγγέλης Λαυδαράς (Ατσική).




Βασίλης Σφούνης, Σταύρος Τραγάρας, Βιργινία Τσιμουρή (Ατσική).




Ο Απόστολος Τραγάρας, τη συνοδεία προβάτων (Ατσική).




Κατερίνα Τσαπτσαλή - Κολερού, Διαλεχτή Τσαπτσαλή (Ατσική).




Οι νεαροί Αντώνης Γιωρνάρας, Γιώργος Σαράντης, Χρήστος Δεληγιάννης, Κώστας Κλωναρίδης, Στέργιος Δεληβασίλης και μπροστά με τα κοντά παντελόνια, ο Γιάννης Κατσώνης ή κατσαπλιάς (Ατσική).




Μανόλης Κολοκοτρώνης με τη γυναίκα του και την Κατερίνα Μαλιάκα (Ατσική).




Ο αείμνηστος Ρήγας Γραγράς με τους μικρούς μαθητές του (Καρπάσι).




Γιώργος Γαροφάλλου, Νίκος Κιουρανάκης, ο μικρός Νεόφυτος Κιουρανάκης, Κωστούλα Κιουρανάκη, Παναγιώτης Κιουρανάκης (μπεσαλής), Ντίνος Ανδριώτης (Σε γλέντι στην πλατεία Ατσικής).



Κώστας Κάντζος (γανωτζής), ο δεύτερος;, Θεμιστοκλής Γαροφάλλου, ο τέταρτος; Παναγιώτης Καισάρειος, Κώστας Γαροφάλλου, Νίκος Γιαννάς, Γρηγόρης Μουστάκας.




Ο αείμνηστος Κώστας Πατρίκης ιππέας στο Στρατό (Ατσική).




Ο αείμνηστος Σταμάτης Αβράκωτος και ο Σταύρος Μαλιάκας πίνουν ουζάκι(Ατσική).




Μαρία Λαμπαδαρίδου (Μύρινα).




Η Ευθαλία Πανέλα, από την Ατσική..




Οι αείμνηστες Δέσποινα Ζωνάρα και Αρετή Τραγάρα, από την Ατσική.




Οι αείμνηστοι Χρήστος και Διαλεχτή Τσαπτσαλή (Ατσική).




Ο νεαρός Μπάμπης Τσαπτσαλής κάνει ακροβατικά πάνω στο ποδήλατο (Ατσική).




Οι αείμνηστοι Αγοραστός Χατζόγλου και Αγλαΐα Καφετζή ανοίγουν αχινούς (Ατσική).





Κατερίνα Αμάραντου, Νούλα Μαλιάκα, νεαρά κοριτσόπουλα στην Ατσική Λήμνου.





Τάσος Τσελεπής (σαρκούδιας), Χρήστος Τραγάρας (κστουφούδ), Αντώνης Γιαννάς (άτλας) στην Ατσική Λήμνου πριν 45 χρόνια.




Αρετή Καφετζή με αρνάκια στην αγκαλιά και Δέσποινα Κατσώνη. Ατσική Λήμνου.




Ο Νίκος Κάντζος στο καφενείο του Σάββα Βασιλικού. Ατσική Λήμνου.




Ο αείμνηστος Αντώνης Τσουβελεκάκης. Ατσική Λήμνου.




Ο αείμνηστος Τάσος Ξύκης, στην πλατεία Ατσικής Λήμνου.




Ο αείμνηστος Κώστας Κριαρής, στην πλατεία Ατσικής Λήμνου.




Ο Φώτης Κιουρανάκης στη βρύση της Κρηνίδας. Ατσική Λήμνου.




Ο Απόστολος Τραγάρας πουλά ψάρια. Ατσική Λήμνου.




Ο αείμνηστος Γιώργος Γιαννάς, Ατσική.




Κώστας Βέργος, Ατσική.




Τα φιλαράκια, Δημοστής Τσελεπής, Βασίλης Τραγάρας, Ατσική.




Σάββας Κριαρής, στην πλατεία Ατσικής.




Γιώργος Τσιμουρής, Βασίλης Τραγάρας, Παντελής Παντελίδης, Ατσική, αρχές δεκαετίας 70.




Ο Στέλιος Ψυρούκης από το Καρπάσι, στην πλατεία Ατσικής.




Κώστας Πανέλας, Ατσική.




Γιώργος Γιαννάς, Αργύρης Τραγάρας, στον Άγιο Ερμόλαο, 1960.





Νεαροί ο Νεόφυτος Ν. Κιουρανάκης και ο Σταύρος Τραγάρας, μια Κυριακή, στην Ατσική Λήμνου.




Γιώργης Ντινενής - Νταμπάκης στην πλατεία Ατσικής Λήμνου (2006).




Στα δεξιά, ο σεβαστός παλαίμαχος δάσκαλος Αγοραστός Γραγράς από την Ατσική.




Έφηβοι στην Ατσική. Αρχές δεκαετίας 70. από αριστερά, Κώστας Κουκουλήθρας, Νεόφυτος Κιουρανάκης, Δημοστής Τσελεπής, Βασίλης Τραγάρας.




Γυμναστικές επιδείξεις Δημοτικού Σχολείου Ατσικής, δεκαετία 60. Δάσκαλος Κώστας Τσουβελεκάκης.




Στην πλατεία Ατσικής στη δεκαετία του 70. Από αριστερά Νίκος Μουστάκας, Σταύρος Τραγάρας, Νεόφυτος Κιουρανάκης, Γαρύφαλλος Κατσώνης.




Από αριστερά, ο αδικοχαμένος μετέπειτα σε ναυάγιο Βασίλης Τραγάρας μαζί με τον Ηλία Ντινενή, νεαρά παιδιά, στην Ατσική.




Ο Βαγγέλης Μουστάκας πάνω στο τρακτέρ. (Ατσική)




Ο συχωρεμένος Νίκος Κιουρανάκης στο σαμαράδικό του. (Ατσική)




Ο συχωρεμένος Χρήστος Κατσώνης (Ατσικιώτης) με το γαϊδουράκι του




Από δεξιά, Βαΐτσα Κάντζου, Μαίρη Μισετζή, Φώτης Κιουρανάκης. Από θεατρική παράσταση του Δημοτικού Σχολείου Ατσικής τη δεκαετία του 60. (Τη φωτογραφία μας την έδωσε ο Φώτης Κιουρανάκης)




Ο Ζαφείρης Κριαρής (Ατσικιώτης) μαυροσκούφης, πάνω στο τανκ





Ο Θόδωρος Τσουβαλάς (Ατσικιώτης), στο καφενείο του Σάββα Βασιλικού

3 σχόλια:

  1. ΕΧΩ ΥΠΗΡΈΤΗΣΗ ΤΟ 1979-1980 ΣΤΟ 285 ΤΠ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΞΕΙΟ ΤΟΥ ΚΟΜΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ, ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ, Η ΤΑΒΕΡΝΑ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ, ΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΩΡΑΙΑ ΟΜΕΛΈΤΑ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ, ΤΟ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΠΕΛΙΑ ΩΡΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Χαίρετε. Συγχαρητήρια για την ιστοσελίδα σας. Πολλή συγκινητικό το περιεχόμενο. Στην φωτογραφία που έχετε με τίτλο <>, ένα κοριτσάκι στην τριτη σειρά (3η απο δεξιά, θέση #14) ειναι η Κωνσταντίνα Πανέρα του Νικολάου . Zει στον Καναδά και είναι η μητέρα μου. Ελπίζω ότι θα μού δοθεί η ευκαιρία να συνδράμω και εγώ στο έργο σας με φωτογραφίες παλαίες κτλ. Με εκτίμηση, Νικόλαος Βλαχόπουλος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Στην προηγούμενη ανάρτηση, η φωτογραφία στην οποία αναφέρομαι έχει τίτλο Η τάξη τού 1950 (αρχές τής δεκαετίας τού '50). Ευχαριστώ πολύ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή